Sağlıklı ilişkilerin olmazsa olmazlarından: Empati. Yani başkalarının duygularını anlamak, olaylara ve durumlara onların bakış açısıyla bakabilmek. Peki empati nesilden nesle aktarılabilir mi? Klinik psikolog Cara Goodwin, Psychology Today internet sitesinde yayımlanan yazısında güncel bir araştırmadan yola çıkarak bu soruya yanıt veriyor.
Yazının bazı bölümlerini aktarıyoruz:
“Empati veya başkalarının duygularını anlama ve paylaşma yeteneği, tüm insan ilişkilerinin temel bir unsurudur. Araştırmalar da empatinin önemini destekliyor ve daha empatik kişilerin daha kaliteli arkadaşlıklara, gelişmiş sosyal becerilere sahip olduğunu ve hayatlarından daha memnun olduklarını gösteriyor.
Giderek bölünmüş ve duygusal açıdan mesafeli görünen bir dünyada, ebeveynlerin çoğu daha empatik çocuklar yetiştirmek istiyor. Peki empatiyi tam olarak nasıl destekliyorlar? Çocuklarımıza karşı empatik olursak, onlar da başkalarına karşı aynı yaklaşımı gösterecek mi? Ve onlara gösterdiğimiz empati, nihayetinde onların empatik yetişkinler olmalarına yardımcı olacak mı?
Yeni araştırma
Yakın zamanda yapılan bir çalışma, empatinin ebeveynlerden çocuklara ve sonra da onların çocuklarına nasıl geçtiğine dair sonuçlar barındırıyor. Araştırmada, bir annenin 13 yaşındayken çocuğuna gösterdiği empati ile ergenlik yıllarında (13-19 yaş arası) çocuğun arkadaşlarına gösterdiği empati arasındaki ilişki inceleniyor. Daha sonra ergenler yetişkinliklerine kadar (30’lu yaşların ortası) kadar takip ediliyor ve kendi çocuklarına (üçüncü nesil) karşı ne kadar empatik olduklarına bakılıyor.
Çalışma, 13 yaşındayken daha empatik ebeveynlere sahip olan çocukların, ergenlik yıllarında arkadaşlarına karşı daha empatik olduklarını ortaya koyuyor. Ergenlik yıllarında arkadaşlarına karşı daha empatik olmaları ile yetişkinliklerinde kendi çocuklarına karşı da daha empatik olmaları arasında bağlantı olduğu görülüyor. Kendi çocuklarına destekleyici, empatik ebeveynlik yapanların çocuklarının (üçüncü nesildeki çocukların) empati geliştireceği öngörülüyor.
Peki empati bu şekilde nasıl ‘aktarlıyor’? Ebeveynlerin çocuklarının sıkıntılarına destekleyici, empatik bir şekilde yanıt vermeleri, çocuklara başkalarının sıkıntılarına nasıl karşılık vereceklerine dair bir model sunuyor. Ergenlik yıllarındaki arkadaşlıklar, çocuklara, çocukluklarında ebeveynlerinden öğrendikleri empati becerilerini uygulama ve geliştirme şansı verebilir. Araştırmacılar bu arkadaşlıkları empati hakkında bilgi edinmek için bir ‘eğitim alanı’ olarak tanımlıyor.” (…)
Yazar, nispeten küçük ve ilişkisel bir çalışma olan bu araştırmanın yalnızca anne-çocuk etkileşimlerine odaklandığını, gelecekteki araştırmalara babaların da dahil edilmesi gerektiğini belirtiyor ve ekliyor: “Ayrıca bu çalışma, empatinin ne ölçüde genetik yolla ya da modelleme yoluyla aktarıldığını ele almıyor (muhtemelen her ikisinin birleşimi olacaktır).
Bu sınırlılıklara rağmen empatinin üç nesil boyunca aktarılabileceğini öne süren bulgular yine de heyecan verici. Ayrıca, ergenlik yıllarındaki arkadaşlıkların, ebeveyn-çocuk ilişkisi de dahil olmak üzere yetişkin ilişkilerinde empati pratiği sağlayabileceğini de göstermiş oluyor. (…)
Çalışma, empatiyi üç bileşene ayırıyor ve bu bileşenlerin her birini anlamak, çocuklarınıza empati göstermede somut rehberlik sağlayabilir:
- Duygusal etkileşim: Çocuğunuzun ne hissettiğine ve/veya bedeniyle ne gösterdiğine dikkat edin, konuşması veya duygularını göstermesi için ona zaman tanıyın, duygularını daha iyi anlamak için takip soruları sorun ve aktif dinleme yapın. (…) Vücudunuzu çocuğunuza doğru çevirin ve göz teması kurun. Duygularına gerçek ilgi gösterin.
- Sorunu anlayın: ‘Önemli bir şey değil’ gibi konuşarak hafifsemek yerine bir sorun olduğunu kabul edin. Çocuğunuzun sorun çözme sürecine katılmasına yardımcı olun, sorunu konuşarak birlikte çözüm bulmaya çalışın. Bir çözüm bulma konusunda kararlı olduğunuzu gösterin ve çözümler üretirken onun ihtiyaçlarını göz önünde bulundurun.
- Duygusal destek: Çocuğunuzun sıkıntıda olduğunu kabul edin, duygularını anladığınızı ifade edin, duygularını adlandırın, başka duyguları ortaya çıkarabilecek sorular sorun ve duygularını tartışırken çocuğunuza karşı sıcak ve ilgili olun.
Empati içeren böylesi davranışlarda bulunmak, çocuklarınıza, başkalarına nasıl aynı şekilde yaklaşacaklarını öğretecektir. Ancak hepimiz empatinin bir dizi davranıştan daha fazlası olduğunu biliyoruz. Yazar Brené Brown’ın Daring Greatly (Büyük Cesaret) kitabından alıntı yapmak gerekirse: ‘Empati garip ve güçlü bir şeydir. Bir reçetesi yoktur. Bunu yapmanın doğru veya yanlış bir yolu da yoktur. Sadece dinlemek, destekleyici olmak, yargılamamak, duygusal bağ kurmak ve son derecede iyileştirici olan ‘yalnız değilsin’ mesajını iletmekten ibarettir.’”
Bu yazı ilk kez 25 Eylül 2024’te yayımlanmıştır.
