İsrail ordusunun, ABD ve İsrail destekli Gazze İnsani Yardım Vakfı’na (GHF) ait yardım noktalarından erzak almaya çalışan sivillere ateş açarak 400’ü aşkın Filistinlinin ölümüne yol açtığı yönündeki haberler, uluslararası kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştı. Bu trajik olayın ardından, Filistinli sivillerin Gazze dışına “gönüllü yer değiştirmesi”ni öngören ve uzun süredir kapalı kapılar ardında tartışıldığı anlaşılan bir planın ayrıntıları ortaya çıkmaya başladı. Gazzelilere sunulan maddi teşvik paketlerinden bu süreci yöneten özel şirketlere kadar birçok boyutu olan plan, hem insani yardımların tarafsızlığı hem de zorunlu göçle ilgili uluslararası hukuk açısından pek çok soruyu beraberinde getiriyor.
Stephen Foley, Financial Times internet sitesinde yayımlanan yazısında planın ayrıntılarına yer veriyor.
Yazının öne çıkan bazı bölümlerini aktarıyoruz:
“Financial Times’ın araştırmasına göre Boston Consulting Group (BCG), Filistinlilerin Gazze’den ‘taşınmasının’ maliyetini modelledi. (…) Ayrıca, İsrail ve ABD destekli Gazze İnsani Yardım Vakfı’nın (GHF) ve ilgili bir güvenlik şirketinin kurulmasına da yardımcı oldu. Ancak daha sonra yüzlerce Filistinlinin ölümüyle gölgelenen projeyi reddetti ve geçen ay iki ortağını işten çıkardı.
Projeye aşina olan kişilere göre BCG’nin rolü kamuoyuna açıklanandan daha kapsamlıydı: Yedi ay sürdü, 4 milyon dolardan fazla sözleşmeli işi kapsadı ve şirketin üst düzey kademelerinde iç tartışmalara neden oldu.
10’u aşkın BCG personeli, Ekim-Mayıs aylarında ‘Aurora’ kod adı ile geliştirilen proje üzerinde çalıştı. Şirketin baş risk yöneticisi ve sosyal etki uygulamasının başkanı da dahil olmak üzere üst düzey isimler, girişimle ilgili görüşmeler yaptı.
BCG ekibi ayrıca Gazze’nin savaş sonrası yeniden inşası için bir finansal model oluşturdu. Bu modelde yüz binlerce Filistinlinin şeritten taşınması için maliyet tahminleri ve böyle bir kitlesel yerinden etmenin ekonomik etkisi de yer alıyordu.
Kişi başı 9000 dolarlık “yer değiştirme paketleri”
Bir senaryoda, 500 binden fazla Gazzelinin kişi başı 9.000 dolar tutarında, toplamda yaklaşık 5 milyar dolar değerinde ‘yer değiştirme paketleri’ ile bölgeden ayrılması öngörülüyordu.
BCG, projeyi yürüten ortakların üst düzey isimleri işin kapsamı konusunda defalarca yanlış yönlendirdiğini söyledi. Savaş sonrası Gazze ile ilgili çalışmalara atıfta bulunan BCG, ‘Baş ortağa kategorik olarak hayır denilse de direktifi ihlal etti. Bu çalışmayı reddediyoruz’ dedi.
Gazze İnsani Yardım Vakfı (GHF), Gazze’de geleneksel insani yardım modellerine uymayan dört dağıtım merkezi işletiyor. Askerîleştirilmiş sistem, ABD özel güvenlik yüklenicileri tarafından yönetiliyor ve İsrail güçleri tarafından korunuyor. İsrail, bunun, yardımın Hamas’a ulaşmasını önlemek için gerekli olduğunu savunuyor. (…) Gazze’deki sağlık yetkililerine göre Gazze İnsani Yardım Vakfı’nın Mayıs ayındaki kaotik lansmanından bu yana İsrail güçleri dağıtım noktalarına ulaşmaya çalışan 400’den fazla Filistinliyi öldürdü.
BCG bu plana nasıl dahil oldu?
BCG’nin çalışmalarını yakından bilen dokuz kişi, FT’ye, dünyanın en prestijli danışmanlık şirketlerinden birinin, Beyaz Saray tarafından savunulan ancak uluslararası alanda kınanan bir plana nasıl dahil olduğunu anlattı. (…)
BCG başlangıçta Washington bölgesinde bir güvenlik yüklenicisi olan Orbis tarafından yeni bir yardım operasyonu için fizibilite çalışmasına yardımcı olmak üzere görevlendirilmişti. Orbis, çalışmayı İsrailli bir düşünce kuruluşu olan Tachlith Enstitüsü adına hazırlıyordu. BCG’nin danışman olarak seçilmesinin sebebinin, Orbis için çalışan eski CIA ajanı Phil Reilly ile uzun süredir devam eden ilişkisi olduğu söyleniyordu. Reilly, işine son verilen iki ortak, gazi Matt Schlueter ve Ryan Ordway’in çalıştığı BCG’nin savunma uygulamaları bölümünde yarı zamanlı danışmanlık yapıyordu.
Reilly, Schlueter’in ekibi tarafından hazırlanan planı kullanarak 2024’ün sonlarında yeni yardım girişiminin güvenlik sağlayıcısı Safe Reach Solutions’ı (SRS) ve hükümetlerden operasyon için fon toplamak üzere bir vakıf kurdu: Gazze İnsani Yardım Vakfı (GHF).
BCG’nin yaklaşık altı kişiden oluşan ekibi daha sonra SRS ve Gazze İnsani Yardım Vakfı (GHF) için daha ayrıntılı iş planlaması yapmaya başladı. Artık BCG’nin müşterisi olan Reilly, karara ve LinkedIn profiline aşina olan kişilere göre Aralık ayında firmadaki danışmanlık rolünü bıraktı.
BCG’nin çalışması ABD savunma uygulaması tarafından yönetildi ve personel çoğunlukla Washington ofisinden sağlandı. (…) Kaynaklara göre, taraflılık suçlamalarından kaçınmak için projede Ortadoğu veya İsrail’den danışman kullanılmaması gerektiği yönünde, BCG’nin ‘koruma bariyerleri’ olarak adlandırdığı bir anlaşmaya varıldı. (…) Operasyonun ücretli aşaması için sözleşme Gazze İnsani Yardım Vakfı’ndan ziyade, Orbis’in sahibi olan ve yeni kurulan SRS’ten ekonomik çıkar sağlayan Chicago merkezli özel sermaye şirketi McNally Capital’den geldi.
“Yenilikçi çözümler”
ABD hükümetinin ‘yenilikçi çözümler’ çağrısına dikkat çeken özel sermaye grubu, FT’ye yaptığı açıklamada ‘Gazze’deki insani ihtiyaçları karşılamaya yönelik önemli bir adım olarak SRS’in kurulmasını desteklemekten memnuniyet duyduğunu’ söyledi. GHF, bugüne kadar Gazze’de 1 milyondan fazla yardım kutusu dağıttığını ve 58 milyondan fazla öğün sağladığını ifade etti. (…)
Mart ayı başında McNally ile imzalanan ilk sözleşme, BCG’nin SRS’in operasyonlarını geliştirmek için Tel Aviv’de en az iki danışmanın da yer aldığı bir ekiple sekiz haftalık çalışma yapılmasını ve toplam ücretinin 1 milyon doları aşmasını öngörüyordu. (…) Schlueter de Mart ayında BCG’nin baş risk yöneticisi Adam Farber ile görüşmeler yaptı. Schlueter, o ayın ortasında sosyal etki uygulama alanı toplantısı için Tel Aviv’den Paris’e uçtu.
BCG danışmanları, Tel Aviv’de, SRS’in operasyonlarının ticari tarafını geliştirmesine yardımcı oluyordu. Söz konusu destek, malzemelerin dağıtım alanlarına nasıl taşınacağı konusunda tavsiyelerde bulunmayı, inşaat ve güvenlik yüklenicilerinden gelen teklifleri değerlendirmeyi ve diğer finansal rehberlikleri sunmayı içeriyordu. SRS tipik bir müşteri olmaktan uzak olsa da bu tür tavsiyeler BCG’nin normal ticari çalışmalarıyla uyumluydu.
BCG’ye göre, Schlueter ekibinin Nisan ayında üstlendiği ayrı bir yan proje ise dikkat çekiyor ve üst düzey yönetimin bilgisi dışında ve talimatlar ihlal edilerek yürütülüyordu.
Gazze İnsani Yardım Vakfı (GHF) girişiminin birkaç İsrailli destekçisi de savaştan sonra Gazze’yi ve yeniden inşasının nasıl gerçekleştirilebileceğini tasavvur eden bir çalışma yapıyordu. Bu çalışma, dahil olanlar tarafından, Mısır hükümeti ile Rand düşünce kuruluşunun geliştirdiği diğer savaş sonrası planlara benzetiliyordu.
İsrailli destekçiler, BCG’nin, Filistin nüfusunun büyük bir bölümünün Gazze’den taşındığı senaryo da dahil olmak üzere bir dizi senaryoyu test edecek varsayımlar kullanan karmaşık bir finansal model üretmesini sağladı. İki ay önce ABD Başkanı Donald Trump, 2,2 milyonluk parçalanmış şeridin boşaltılmasını ve böylece ‘Ortadoğu Rivierası’ olarak yeniden inşa edilebilmesini önermişti; bu plan, hak grupları ve BM yetkilileri tarafından etnik temizlikle eşdeğer tutulmuştu.
“Gönüllü yer değiştirme”
BCG’nin modeli, Gazzelilerin gönüllü yer değiştirmelerinin, sivil konutların yeniden inşasının ve gayrimenkulün blokzincir teknolojisiyle dijital varlıklara (‘token’) dönüştürülmesi gibi yenilikçi finansman modellerinin kullanılmasının maliyetlerine yönelik varsayımlar sundu. (…) ‘Gönüllü yer değiştirme’ için modellenen senaryoya göre, bölgeyi terk etmeleri için Gazzelilere 5.000 dolar, dört yıl boyunca kira ve bir yıl boyunca gıda yardımını içeren bir paket verilecekti. Gazzelilerin dörtte birinin gideceği ve yerleştirilenlerin dörtte üçünün asla geri dönmeyeceği varsayılıyordu. (…)”
Yazar, modelin hesaplamasına göre Gazze dışına yerleşmenin, Filistinli başına, Gazze’nin yeniden inşası sırasında onlara destek sağlamanın maliyetinden 23.000 dolar daha ucuz olduğunu belirtiyor: “Kaynaklara göre BCG ekibi, finansal olarak modellediği savaş sonrası planı tasarlamadı. Ancak projenin varlığı, Filistinlileri yerinden etme planıyla ilişkilendirilme riskleri nedeniyle Mayıs ayı sonlarında kurum tarafından öğrenildiğinde büyük bir karışıklığa yol açtı. Schlueter, meslektaşlarına yaptığı açıklamada, çalışmanın McNally ile yapılan mevcut sözleşme kapsamında olduğunu ve yeni onaylara ihtiyaç olmadığını söyledi.
BCG personeli, İsrail ablukası nedeniyle yardımların ulaşamadığı bir bölgeye yiyecek sağlama hedefiyle motive olmaya devam ederken, insani yardım camiasından muhaliflerin sesi Nisan ayından itibaren daha yüksek çıkmaya başladı.
STK’ların dağıtım için yardım sağlamayacağı anlaşıldığında, BCG personeli, SRS’e gıda tedarikini planlamada yardımcı olmaya başladı. Bu değişiklik, ekip üyelerinden birinin SRS’in böylesine karmaşık bir operasyonu yürütmek için donanımlı olmadığı ve projenin insani ilkelerden saptığı yönündeki endişelerini dile getirmesine neden oldu. Bazı kaynaklara göre, SRS ile yaşanan sürtüşme, ekip üyesinin projeden çıkarılmasına yol açtı.
Geriye kalanlar için iş yoğundu. Tel Aviv’deki BCG ekibinin üyeleri, BCG’nin ‘Kırmızı Bölge Raporu’nda haftada 70 saatten fazla çalışan personel olarak niteleniyordu. Rapor, genç çalışanlarını fazla çalıştıran ortakları ifşa etmek için şirket içinde epeyce dolaştırıldı. (…)
Bu esnada McNally’nin desteği ile Tel Aviv’de üç ABD’li BCG danışmanı daha görevlendirildi ve BCG’nin faturalandırmayı planladığı toplam ücretler yaklaşık 4 milyon dolara çıktı.
Genişleme, İsrail kabinesinin onayı ve BM’nin girişimi kınamasının ardından Gazze İnsani Yardım Vakfı’nın (GHF) kamuoyuna açık lansmanıyla aynı zamana denk geldi. Proje Aurora, BCG içinde giderek daha fazla incelenmeye başladı. ABD gazeteleri İsrail’in Gazze İnsani Yardım Vakfı planına desteğini bildirdikçe endişeler daha da arttı.
25 Mayıs’ta ekibi Tel Aviv’den çekme, işi durdurma ve faturalanan parayı toplamama kararı alındı. Aynı gün, ilk dağıtım merkezinin açılışının arifesinde, Gazze İnsani Yardım Vakfı’nın genel müdürü Jake Wood, girişimin tarafsızlık gibi insani ilkelerle bağdaşmadığını söyleyerek istifa etti.
BCG’nin en kıdemli küresel ortaklarının 28 Mayıs’ta Viyana’da gerçekleştirdiği toplantıda Schlueter ve Ordway’e çalışmalar hakkında sorular soruldu. Washington Post’un 3 Haziran’da BCG’nin girişimden ayrıldığını bildirdiği sırada (firmanın dahil olduğu ilk kamuoyu açıklaması) iki ismin de idari izne çıkarılması kararı alınmıştı. 4 Haziran’da istifa etmeleri istendi. Bağımsız bir hukuk firması olan WilmerHale, BCG hukuk birimine, Schweizer’in ifadesiyle ‘süreçteki başarısızlıkları’ soruşturma konusunda destek veriyor. (…)
Bu yazı ilk kez 3 Temmuz 2025’te yayımlanmıştır.
