Ülkemizde ciddi bir uzmanlaşma sorunu var. Birçok alanda olduğu gibi psikoterapi alanında da yeteri kadar bilgiye sahip olmadığı halde, söz alan kişi çok. Bu, bir yere kadar doğal. Ancak bir yerden sonra bilgi elzem…
Kişiler ancak ihtiyaçları olduğunda alelacele ve çoğu kere de bilimsel dayanağı olmayan yerlerde bilgi arayıp buldukları o kırıntıları da doğru sanıyorlar.
Bunun son örneğini Netflix platformunda yayınlanan Zeytin Ağacı adlı dizinin toplumda uyandırdığı ilgi ve beraberinde gelen arayışta görmek mümkün.
Dizide işlenen Aile Dizimi izleyicinin ilgisini çekiyor, merak ediyor ve araştırmaya başlıyor. Çünkü amaç, o diziden görüp etkilendiği yöntemle kısa yoldan sıkıntılarından kurtulmak.
Kişisel gelişimin özü – kolaycılık ve hız
Hayatına hızlıca yeni bir yön vermeye çalışanların varlığını şaşkınlıkla karşılamamalı. Popüler kişisel gelişimin özü bu: Kolaycılık ve hız. Bir an önce sonuç alma isteği, yardım arayan kişilerde gerçek dışı beklentilere yol açabiliyor.
Oysa psikoterapi derin, detaylı bir gelişim yolculuğudur. Bu yolculukta mümkün olduğunca kanıta dayanılır ve belli bir sistemle ilerlenir. Duygusal ve davranışsal sorunların çözümü, ruh sağlıklarının geliştirilmesi ve korunması öncelikli amaçtır.
Psikodrama Grup Psikoterapisi de böyle bir psikoterapi sistemidir ve dünyada adlandırılan ilk grup psikoterapisi sistemidir. Yaratıcısı olan J. L. Moreno, aynı zamanda “grup psikoterapisi” kavramının da isim babasıdır.
Gördük ki, sözü edilen dizinin ve medyanın etkisi sayesinde Aile Dizimi ile Psikodrama Grup Psikoterapisi, halk arasında hem araştırılır hem de karıştırılır hale gelmiş. Yani paydası aynı olmayan şeyler arasında görece bir bağ kurulmaya çalışılmakta.
Psikoterapi Aile Dizimi değildir
Zeytin Ağacı’nda sözü geçen Aile Dizimi (dizide “köken aile açılımı” olarak da dile getiriliyor) ile Psikodrama Grup Psikoterapisi’nin hiçbir bağlantısı yoktur. Bunlar farklı sistemlerdir.
Psikodrama Grup Psikoterapisi, psikiyatrist ve sosyal bilimci J. L. Moreno’nun geliştirdiği bir psikoterapidir; kişisel gelişim ve araştırma sistemidir. Aile Dizimi ise daha çok parapsikolojik alana dâhildir. Ruhsallığı bu boyutta ve farklı olarak algılayan bir anlayıştır.
Kuşaklararası Psikodrama çalışmaları ile karıştırılabilecek olan Aile Dizimi 1970’li yıllarda Zulu adlı bir Afrika kabilesiyle yaşamış olan rahip Bert Hellinger’in yıllar sonra Almanya’ya dönüp bazı psikoterapi eğitimleri aldıktan sonra Aile Dizimi tekniğini geliştirmesiyle oluşmuştur ve yöntem bir bilimsellik iddiasında değildir, büyük oranda mistik boyuta girmektedir.
Psikodrama Grup Psikoterapisi eğitimleri Avrupa’da kurulmuş olan bir federasyon tarafından (FEPTO) standardize edilip denetleniyor. Dünya Grup Psikoterapileri Derneği (IAGP) ve FEPTO araştırma komiteleri aracılığı ile sistemin bilimsel geçerliliği üstüne sürekli çalışmalar yürütülüyor. Uluslararası çapta araştırma konferansları düzenleniyor.
Psikodrama nedir?
Daha önce de belirtildiği gibi Psikodrama Grup Psikoterapisi Sistemi, Jacob Levy Moreno tarafından geliştirilmiştir ve küçük yahut büyük gruplara, bireylere yönelik psikolojik sağaltımı ve kişilik gelişimini hedefleyen bir sistemdir. Rol Kuramı, Sosyometri (ilişkiler-bağlar) Kuramı, Tele (iletişim) Kuramı ve Spontanite Teorisi olmak üzere dört kuram üstüne şekillenmiştir.1
Psikodrama, sosyodrama, axiodrama, etnodrama, kuşaklararası psikodrama, bireysel psikodrama, çocuk psikodraması, rol eğitimi, spontanite ve yaratıcılık eğitimi, spontanite tiyatrosu, çift ve aile psikodraması, sosyometri testleri gibi birçok alt uygulama alanını içinde barındırır.
Şirketler ve okullarda eğitim amaçlı kullanılabilir. Bireye yönelik psikiyatrik müdahalelerin yanı sıra, topluma yönelik sosyatrik müdahaleler de bu sistemde öne plana çıkar. Kanıta dayalı ve aynı zamanda sanatsal bir psikoterapi sistemidir; bilimsel yöntemler ile geçerliliği ve güvenirliği test edilmiştir.
Psikodrama aynı zamanda bir sanattır ve iyi eğitimli psikodramatistin becerilerini ‘an’da kalarak göstermesini olanaklı kılar.
Psikodrama Grup Psikoterapisi bir derinlik psikolojisi sistemidir. Yaratıcılık, Eylem ve Spontanite olarak tanımlanan üç kozmik gerçeklik üstüne kuruludur. Kişiler psikodrama sahnesinde kendi hayatlarının her boyutunu, yine kendi iradeleri ile kendileri rol alarak tekrar canlandırırlar. Gelecekte olabilecek olan sahneler için prova yapabilirler, geçmiş travmalarını sahneleyerek bunların etkilerinden eylem katarsisi ve içgörü sayesinde kurtulabilirler ve daha fazla an’da kalmayı deneyimleyerek daha doyumlu hayatlar yaşamaya kapı açabilirler.
Spontan ve yaratıcı bireylerin ruh sağlıkları hemen hemen her zaman yerindedir, diyebiliriz. Psikodrama sahnesi kişilerin cesaretlerini artırarak kaybolan spontanitelerini kazanmalarını ve daha yaratıcı olmalarını hedeflemektedir.2
Gaipten haber alma
Aile dizimi, kuşaklararası akan bir bilginin ya da travmalar zincirinin kişinin bugünkü yaşantısını etkilediği varsayımı üstünde hareket eder. Bu gerçeklik bir yere kadar doğru olsa da çoğu sorunumuzu bu etkiye bağlamak doğru olmaz. Ailede iflaslar, cinayetler, ölü doğumlar, terk edilmeler, afetlere maruz kalmalar, göçler, savaşlar, soykırımlar gibi önemli olaylar yaşanmış, birçok kuşağı etkisi altına almış olabilir. Bu durum bireylerde bazı sıkıntıların oluşmasına da sebep olabilir. Bu gibi durumlarda kişi kendi bilinçli tercihi ile bu konuları psikoterapi içinde çalışabilir.
Bu yöntemlerden birisi Kuşaklararası Psikodrama çalışmalarıdır.
Sahnedeki kişi ailede yaşanılanları kendisi oynayarak sergiler ve hissettiği sıkıntılı duyguları adlandırır ve onlardan mümkün olduğunca arınır.
Bu bir gaipten haber alma çalışması değildir. Herkesin bilinçli bir şekilde yer aldığı bir kişilerarası ilişki psikoterapisidir.
Aile Dizimi genellikle aile bağları sergilenen kişiye ait olduğu düşünülen geçmişteki kişilerin çalışmaya katılan kişiler tarafından içlerinden geldiği gibi sahnede yer alarak sergiledikleri ve bilinçli bir kontrole dayanmayan yapısı ile tamamıyla farklı bir uygulama biçimidir.
Psikodrama Grup Psikoterapisi ile bu anlamı ile hiçbir bir bağı bulunmaz. Aile Dizimi, Psikodrama içinde ilk kez kullanılan Aile Atomu ve Aile Heykeli çalışmalarından alıntılar yapmıştır, aynı alıntıları daha sonraları Virginia Satir’in öncülüğünü yaptığı Sistemik Aile Terapisi’nin içinde de görmekteyiz. Tüm bunların yaratıcısı bundan yaklaşık 100 yıl önce J. L. Moreno olmuştur. Aile dizimi içinde bu teknikleri kısıtlı bir biçimi ile kullanmayı hedefleyen Hellinger sahnede Psikodrama ya da Sistemik Aile Terapisi ile bir bağı bulunmayan spiritüel çalışmaları gerçekleştirmeye başlamıştır.
Bu bir psikodrama değil
25 yılı aşkın bir zamandır Psikodrama Grup Psikoterapisi alanında eğitimler vermenin ve kişilere yardım grupları sunmanın tecrübesiyle bazı hususların altını çizmek isterim.
Yardım alma tercihleri kişilerin kendi seçimidir. Her ne kadar sözü edilen dizide kısık bir sesle bu bir psikodrama değildir dense de hedeflediğimiz şey karışıklığın ortadan kalkmasıdır ki kişiler tercihlerini doğru ve bilerek yapılabilsinler.
Psikoterapötik yardım spiritüel bir çalışma alanı değildir. İki alan kesin çizgiler ile birbirinden ayrılır. Gerçek değişim, kişinin bilinçli olarak hâkim olduğu deneyimler üstünden gerçekleşir. Uzun, bir miktar zahmetli ve emek isteyen bir yoldur. Bu nedenle yardım alınırken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şu şekilde özetleyebiliriz:
- İyi eğitim almış ve bunu belgeleyen psikoterapi uzmanlarına ulaşılması, (psikiyatristler, psikolojik danışmanlar, psikologlar bir üst eğitim alarak psikoterapist olabilmektedirler.)
- Çok kısa süreli büyük beklentilerin içine girilmemesi,
- Kanıta dayalı sistemlere özen gösterilmesi,
- Bir sorun yokken kişinin kendini kurcalatmaması,
- Birçok farklı sistemin varlığından haberdar olup, bunları araştırıp kişinin kendine en uygununu seçmesi,
- Terapisti ile olumlu bir bağ kurduğunu hissetmesi, önemli noktalardır.
Kişilerin, yaşam boyu kendini ve gerçeği arayışı sürmelidir; bu değerli yolda tüm seçimler kişileri derinden etkiler. Bu etkilere açık bireyler olarak bugün yaptığımız seçimler geleceğimizi belirler.
Bir psikoterapi sürecini, sistemini ve uzmanını seçmek de yaşam yolculuğunda önemli bir ayrıntıdır. Bilinçli her seçim size aittir, bunun dışında kalanlar sizi yönetirler. Bilmediğimiz şeyler bizi yönetir, bildiklerimizi ise biz yönetiriz.
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.
Bu yazı ilk kez 26 Ağustos 2022’de yayımlanmıştır.
- Bu kuramlar ve Psikodrama Sistemi hakkında ayrıntılı bilgi için “Psikodrama El Kitabı”na (Nobel Yayıncılık) bakılabilir.
- YouTube kanalında Deniz Altınay’ın konuyla ilgili birçok video kaydı bulunmakta. Bunlardan biri şudur: https://www.youtube.com/channel/UCea_vwQ4LqDoj2Dt5PMK0SA
