ABD Başkanı Donald Trump’ın, Beyaz Saray’da resmi protokolleri aşarak masaya otururken sandalyesini bile tuttuğu İsrail lideri Binyamin Netanyahu ile ortak basın toplantısında sarf ettiği sözler, dünya siyasetinin bir numaralı gündemi haline geldi. ABD’nin “Gazze Şeridi’ni devralacağını” söyleyen Trump, Gazzelilerin de “başka bir yere gitmesi gerektiğini” belirtti. Ancak sözünü ettiği planla ilgili neredeyse hiçbir ayrıntı paylaşmadı. Açıklamalar, dünya genelinde büyük tepki çekti. Filistin yönetimi, Hamas ve Arap dünyasındaki birçok lider sert tepkiler verirken, ABD’nin müttefikleri ise planla aralarına mesafe koyduklarını ifade etti.
Peki, Trump bu açıklamaları neden yaptı? Gazze’yi neden istiyor ve bahsettiği plan uygulanabilir mi? Yazar Jonathan Lemire, The Atlantic’te bu sorulara yanıt aradı.
Yazıdan öne çıkan bölümleri aktarıyoruz:
“Amerika’yı yeniden büyük yapma” sloganıyla seçim kampanyası yürüten Donald Trump, başkanlık koltuğuna oturur oturmaz, ABD’nin 20 yıldan uzun bir süre önce Irak’ı işgal etmesinden bu yana en çılgın ve en olanaksız dış müdahale önerisini sundu.
İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ile düzenlediği ortak basın toplantısında Trump, ABD’nin Gazze’nin işgalcisi olacağını söyledi. “Uzun vadeli bir sahiplik pozisyonu görüyorum ve bunun Orta Doğu’nun o kısmına ve belki de tüm Orta Doğu’ya büyük bir istikrar getireceğini düşünüyorum.” dedi.
Müteahhit Başkan’dan gayrimenkul projesi
Daha önce hiçbir ABD başkanı ya da Orta Doğu barış müzakerecisi tarafından önerilmemiş olan bu fikir, Trump tarafından İsrail ve Filistinliler arasında nesiller boyu süren çatışmayı sona erdirmenin bir yolu ve aynı zamanda bir gayrimenkul projesi fırsatı olarak sunuldu. Bu fikir, cesaretiyle dikkat çekse de uygulanmasının içeride ve dışarıda sayısız engelle karşılaşacağını söylemek yanlış olmaz. Ancak büyük olasılıkla, ABD bu fikri hayata geçirmeye hiçbir zaman yaklaşmayacaktır.
Trump’ın, 2,2 milyon Filistinliyi yurtlarından etme önerisi Arap dünyasında büyük tepkiye neden oldu. ABD’nin Gazze’ye doğrudan müdahalesi, Washington’un Orta Doğu’daki varlığını radikal bir şekilde genişletecek ve Hamas ile İsrail Savunma Kuvvetleri arasında süregelen çatışmaların harap ettiği bölgenin kaderini derinden etkileyecekti.
Trump, Beyaz Saray’da düzenlediği basın toplantısında gülümseyen Netanyahu’nun yanında durarak bu geniş kapsamlı fikrini açıklarken, her zamanki gibi çok az ayrıntı verdi. Uzun süredir ABD’nin yurtdışına askeri müdahalede bulunmasına karşı çıkan Başkan, Gazze yeniden inşa edilirken güvenliği sağlamak için Amerikan ordusunu göndermeyi de ihtimal dışı bırakmadı. ABD askerlerinin konuşlandırılıp konuşlandırılmayacağı sorulduğunda Trump, “Ne gerekiyorsa yapacağız… Orayı ele geçirip geliştireceğiz.” dedi.
Orta Doğu’da sinirleri zıplattı
Plan, Gazze sakinlerini Filistin topraklarından kalıcı olarak çıkarmayı ve onları başka topraklara yerleştirmeyi içeriyor. Ancak Trump, yeni mülteciler için nerede ev bulunabileceği konusunda herhangi bir detay paylaşmadı. Yalnızca Mısır ve Ürdün’ün Gazze sakinlerini kabul etmesi gerektiğini tekrarladı. Ancak bu iki ülke de kesin bir dille bu ihtimali reddetti.
Filistinliler, tıpkı İsrailliler gibi, kendi topraklarında kalmak istiyor. Komşu Arap ülkeleri, hatta ABD ile yakın ilişkileri olanlar bile, İsrail’in Filistinlileri Gazze Şeridi’nden çıkarmasını desteklemek istemeyecektir. Suudi Dışişleri Bakanlığı, yaptığı açıklamada “Filistin halkını topraklarından sürmeye yönelik” her türlü girişimi “kesin bir dille reddettiğini” duyurdu.
Netanyahu’nun ekmeğine yağ sürecek
Trump’ın göreve gelmesinden hemen önce Gazze’de ateşkes sağlanmış, ancak 20 binden fazla Filistinli sivilin ve 20 bin kadar Hamas militanının hayatını kaybettiği ve bölgenin büyük bölümünün yerle bir olduğu bildirilmişti. Trump’ın planı, ABD’yi çatışmanın daha da içine çekecekti.
Bölge, İsrail’in yaklaşık 1.200 kişinin ölümüne ve 250 kişinin rehin alınmasına yol açan 7 Ekim saldırılarına verdiği yanıt ile zaten yeniden şekillenmişti. İsrail, Hamas’ı vurarak lider kadrosunu yok etti ve Lübnan’daki Hizbullah’a da yıkıcı darbeler indirdi. Suriye’de Esad rejiminin zayıflamasıyla birlikte İran, on yıllardır olmadığı kadar yalnız kaldı ve Trump, bugün Tahran’a yaptırımların yeniden başlatılması talimatını verdi.
Trump’ın Gazze planı hayata geçirilirse, İsrail’in hem Gazze’ye hem de Batı Şeria’ya kalıcı olarak genişlemesini isteyen Netanyahu’nun iktidar koalisyonundaki aşırı sağcı üyeler için büyük bir kazanım olabilir.
Gazze’yi Las Vegas’a çevirecekler
Planın bir diğer boyutu da gayrimenkul projeleriyle ilgiliydi. Trump, özünde bir müteahhit ve damadı Jared Kushner, geçen yıl Gazze’nin “deniz kıyısındaki mülklerinin çok değerli olabileceğini” ve İsrail’in Şeridi “temizlerken” sivilleri çıkarması gerektiğini söylemişti. Başkan, bugün yeniden inşa edilen bölgede kimlerin yaşamasını hayal ettiği sorulduğunda, Gazze’nin sahil mülkünün, Filistinli olsun ya da olmasın, gelecekteki sakinler için bir cazibe merkezi olacağını öne sürdü.
Trump, “Orada dünya insanlarının yaşadığını hayal ediyorum,” dedi. “Orta Doğu’nun Riviera’sı.”
Bu yazı ilk kez 7 Şubat 2025’te yayımlanmıştır.
