Toplumda edebiyatın önemsiz olduğunu varsayan, buna inanan ve aklımızı olağanüstü bir bilgelikle donatma potansiyelini hafife alan çok sayıda insan var. Bu insanlar genellikle bilim ve matematikle daha fazla ilgilenen kişilerin yalnızca harika kariyerlere sahip olacağı ve beşeri bilimlere veya dil ve edebiyat gibi sanat dallarına ve diğer derslere daha yatkın öğrencilerin düşük eğitimle hayatta kalacakları izlenimini verirler. Genellikle edebiyatın hiçbir önemi olmadığı yanılsaması yaratılır.
Oysa edebiyat, birçok insan için tarihten ders alma ufkuna açılan bir kapı işlevi görür ve dünya hakkındaki anlayışı ve bilgiyi genişletir.
Tam da burada, “Edebiyat ne işe yarar ve ne için gereklidir?” şeklinde bir soruya yanıt aramak yararlı olabilir. Şimdi sırasıyla (edebiyatın ne denli önemli olduğuna dair 10 neden bulup) bu ufukta gezinelim.
Genişleyen düşünce ve anlayış
Her şeyden önce edebiyat, dünya hakkındaki zihnimizi ve algımızı açığa çıkarmamıza yardımcı olur ve kutunun dışını görmemizi sağlar. Bununla birlikte düşünmeye, sorular sormaya ve olup bitenleri daha iyi anlamaya başlarız.
Eleştirel düşünme becerilerini geliştirir
Eleştirel düşünme, her şeyi derinlemesine ve ayrıntılı olarak anlamak ve öğrenmek için kaçınılmaz bir beceridir. Okuduğumuzda, satırlar arasında yatan anlamı kavramayı öğreniriz. Farklı semboller bulmak, temalar ve şeyler arasındaki bağlantıları araştırmak için eğitildik. Bu şekilde, gizli mesajları anlamayı, fark etmeyi ve onlardan bir fikir edinmeyi öğreniriz.
Geçmişe bir bakış
Tarih ve edebiyat sonsuza kadar iç içedir. Tarih edebiyatı üretir ve ikincisi birincisini korur. Edebiyat okurken aynı zamanda tarihi de inceleriz ve o çağın kahramanları, insanları, gelenek ve görenekleri, yaşam tarzı, modası ve ilgi alanları hakkında bilgi sahibi oluruz. Şimdiki çağın dünyası 14’üncü yüzyıldaki gibi değil, insanlar büyük ölçüde değişti. Edebiyat olmasaydı karakterleri, sosyal ve politik meseleleri, tarihi, bizden önce gelip bizimle aynı zeminde yürüyen insanları bilemezdik.
Başkalarının kültürünü ve inançlarını anlamak
Edebiyat okumak bize tarih, din, gelenek ve görenekler hakkında bilgi verir; bize kendi örf ve âdetlerimizin dışındaki âdet ve inançları anlama fırsatı verir. Edebiyat, dünyadaki diğer yaşam sistemlerini anlamamıza yardımcı olur.
Yazma becerilerini parlatır
Edebiyat okumak, yazma becerilerini güçlendirmede ve geliştirmede çok yönlü yardımcı olur. Okuma, kişinin yazma becerilerini ve stilini geliştirmede çok önemli bir rol oynar. Bir kitabı açıp içindekileri okuduktan sonra kendinizi sorgular mısınız: Bu kişi bunu nasıl hayal etti ve yazdı? Cevap, yazarların, oyun yazarlarının ve şairlerin çoğunun kendileri yazar olmadan önce çok fazla edebiyat okumuş olmalarıdır.
Bilgeliği yetiştirir
Edebiyat, okuyucunun zihninde bilgiyi geliştirir; iyi ve kötünün bilgeliğini, adalete çağrıyı deneyimlemeyi sağlar. Edebiyat bizi asla daha iyi bir insan yapamasa da, bu arayışta bize yardım etmede önemli bir rol oynayabilir. Edebi metinlerde saklanan anlamları ve ahlaki dersleri inceleyip anladıktan sonra yaşam biçimimizi geliştirebilir. (Dünyada neyin sağlıklı ve yıkıcı olduğunu öğreniyoruz ve ayrıca adaletsizlik ve sonuçlarıyla yüzleşmeye zorlanıyoruz). Edebiyat, tasvir edilen sorunları ortadan kaldırmak için ne yapabileceğimizi sormamız açısından bize meydan okuyabilir.
İnsan ruhu bilgisi
Edebiyat insani tepkiler ve duygularla doludur. İnsan psikolojisi oyunlarda, romanlarda, şiirlerde, destanlarda, denemelerde ve günlüklerde ustaca temsil edilir. Edebiyatı okuyup analiz ederken aynı zamanda farklı karakterler üzerinden insan psikolojisini inceler ve onun hakkında daha fazla bilgi sahibi oluruz.
Kendimizi anlamaya yardımcı olur
Edebiyatı inceleyerek kendimiz ve tepkilerimiz hakkında daha fazla bilgi ediniriz çünkü doğal olarak hayatımızı edebiyattakilerle harmanlarız. Yalnızca birden fazla yazarın görüşlerini değil, aynı zamanda kendi görüşlerimizi de eşitleyip karşılaştırırken, insan olarak tepkilerimizin duygularımızı ve kendi öz yanıtlarımızı derinleştirdiğini görebiliriz. Edebiyat okuyarak, daha derin ve daha bilinçli insanlar olabiliriz.
Eğlence kaynağı
Edebi bir zevk geliştirildiğinde, edebiyat büyük bir eğlence ve zevk kaynağı olur. Roman, oyun, drama ve kurgu dışı şeyler okumak, insanların büyük bir hobisi haline gelir ve boş zamanlarında kitaplarla vakit geçirmeyi severler. Hobiniz size eğlence kaynağı olmasının yanı sıra bilgi ve hikmet incileri ile hizmet ediyorsa çok güzel bir aktivitedir.
İnsanlığa hitap etmek
İster roman, drama, şiir veya diğer biçimler olsun, edebiyatın en önemli yönlerinden biri, insan doğasını ve tüm insanları etkileyen koşulları ele almaktır. Bunlar, ilerleme ihtiyacı, kafa karışıklığı, başarı ve başarısızlığın dehşeti, yoldaşlara ve aileye duyulan ihtiyaç, şefkat ve duygudaşlığın cömertliği, güven veya kusurluluk algısı olabilir. Edebiyat sayesinde, kusurlu olmanın her zaman talihsizlik olmadığını ve her zaman normal olmanın sıkıcı olabileceğini öğrendik. Hayattan zevk alınması ve dolu dolu yaşanması gerektiğini öğreniyoruz. Kısacası, kendi insanlığımızla bağlantı kurmak için edebiyata ihtiyacımız var.
Bu bağlamda, edebiyat okumak, bizden farklı insanları daha iyi anladığımız için zihnimizi genişletir.
Edebiyat okumanın önemini bilmek istiyorsanız, o zaman burada tam kılavuzu öğrenmeniz gerekiyor. Alternatif olarak, bizimle derinden yankılanan karakterler veya şiirlerle karşılaşabiliriz – tam olarak düşüncelerinizin ve duygularınızın başka biriyle paylaşıldığını öğrenmek son derece memnuniyet verici olabilir.
Ayrıca, edebiyat bu tür etkiler gösterdiğinden, günlük hayatımızda kararlar alırken tüm insan deneyimlerine dikkat etmeye teşvik ediliriz. Edebiyat okumak, yazma becerilerimizi geliştirmenin yanı sıra, kelime dağarcığımızı genişletmemizi de sağlar.
Tatmin edici olmayan kariyer
Bugünlerde insanlar edebiyatın ne kadar önemli olduğunu unutmaya meyillidirler ya da zamanın testine dayanma ve büyük bilgi verme yeteneğini hafife alırlar. Toplumdaki damga, bilim ve matematikle daha çok ilgilenenlerin hayatta bir şekilde daha başarılı olacağını, edebiyat ve diğer sanat biçimlerine daha hevesli olanların ise düşük ücretli işlerle ve tatmin edici olmayan kariyerlerle sınırlı kalacağını iddia ediyor.
Oysa stres edebiyatla azalırken öte yandan da hayal gücüne ilham verip beyni aktif ve sağlıklı tutacaktır. Kelime dağarcığına gelince, edebiyat bunu genişletecektir. Yazma becerisi için zaten olmazsa olmazlardandır edebiyat. Sırada literatür okuyarak iletişim becerilerini geliştirmek de var. Eleştirel düşünmeyi motive edecektir sonra. Literatür okumak nezaketi ateşlerken, okuyucular bu arada edebiyat yoluyla tarihi toplumsal ilişkiler bağlamında daha net kavrayacaklardır.
Zira edebiyat, çok çeşitli yazılı ifadeleri kapsar. Kısa öyküler, denemeler ve mektupların yanı sıra çeşitli şiir ve drama türleri vardır. Seçki, İlyada gibi epik eserlerden Ahmet Ümit’inkiler gibi modern cinayet gizemlerine kadar uzanır.
Bu arada, birçok insan herhangi bir yazının edebiyat olduğuna inanırken, her metnin edebiyat olmadığını hatırlatmakta fayda var. Genel olarak, en iyi edebi eserler, genellikle daha önceki edebi eserlerden ilham alındıktan sonra, birçok farklı yazar tarafından zaman içinde yazılmış olanlardır. Bu eserler sanat formunun en iyi örnekleri arasında sayılıyor ve evrensel temaları tartışıyorlar. Çoğu kez bireyler edebiyatı kültürel, sanatsal ve/veya entelektüel öneme sahip yazı olarak tanımlarlar. Bu tür yazılarda karmaşık konular incelenir ve okuyucular yeni bakış açıları düşünmeye teşvik edilir.
Konu uzun… Ama daha anlaşılır olmak için, bir önceki paragrafta özetlediğimiz durumu küçük başlıklarla açımlayarak, edebiyatla ilgili bu kısa serüvene şimdilik bir nokta koyalım.
Stres, edebiyatla azaltılabilir
Edebiyat stresi ve kaygıyı giderir ve bu okuyucular için bir sır değildir. İyi bir kitap okumak stresli bir zihin için merak uyandırır. Hızlı bir kalp atışı, okuyarak, kaygıyı azaltarak ve okuyucunun aklını yarış fikirlerinden uzaklaştırarak yavaşlatılabilir. Edebiyat hayal gücüne ilham verir.
Türkiye Okuryazar Derneği’ne göre, güçlü bir hayal gücü geliştirmenin en iyi yöntemlerinden biri okumaktır. Bir film izlemek çok az zihinsel çalışma gerektirirken, bir sayfadaki kelimeleri okumak okuyucuların zihinsel olarak sahneyi yaratmasını gerektirir. Hayal gücünü güçlendirmeye ek olarak, bu egzersiz yaratıcı düşünmeyi ve yeniliği teşvik eder. Edebiyat beyni aktif ve sağlıklı tutar.
Beyne okumanın faydaları göz ardı edilemez. Okumaya yoğunlaşmayı artırmanın yanı sıra hayal gücünü de geliştirebilir. Kişi düzenli egzersiz yaparak beynini sağlıklı ve aktif tutabilir. Alzheimer ve bunama, düzenli zihinsel uyarılarla geciktirilebilen dejeneratif beyin bozukluklarıdır. Edebiyat, bir kişinin kelime dağarcığını genişletmesine yardımcı olur.
Edebiyattaki kelime dağarcığı genellikle dergilerdeki veya hafif kitaplardakinden daha zordur. Birçok okuyucu, geçmişte yayınlanan kitaplarda kullanılan dile aşina olmayabilir. Bir kişinin kelime hazinesi geniş bir literatür okuyarak genişletilir. Edebiyat çalışması, yeni dil öğrenenler için dil becerilerini geliştirmenin harika bir yoludur.
Edebiyat, bir kişinin yazma becerilerini geliştirir
Daha fazla okumak, bireyin yazısını geliştirmesine yardımcı olacaktır. Geliştirmek için çoğu başarılı yazar okumayı övüyor. Edebiyat, hayal gücünü beslemenin ve kelime dağarcığını genişletmenin yanı sıra, farklı edebi tarzlar, fikir organizasyonu, karakter gelişimi ve daha fazlası hakkında fikir verir.
Literatür okuyarak iletişim becerileri geliştirilir
Okuma, bir okuyucunun yazma yeteneğini geliştirir, bu da onların daha iyi bir iletişimci olmalarına yardımcı olur. Bu onların günlük etkileşimlerine ve konuşmalarına da uzanır. Hayatın her yönü, kariyerden kişisel ilişkilere kadar iyi bir iletişim gerektirir. İnsanlar genç yaşta edebiyatla tanıştıklarında iletişim becerilerini hemen geliştirebilmektedirler. Okuma, yetişkinlerin iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
Edebiyat eleştirel düşünmeyi motive eder
Doyumlu bir hayat yaşamak için eleştirel düşünmeliyiz. İnsanların gerçeğin ne olduğunu anlamalarına ve sorunları çözmelerine yardımcı olur. Edebiyat, öğrencilerin eleştirel düşünmeyi öğrenmeleri için mükemmel bir yoldur. Bir kitapta neler olup bittiğini tam olarak anlamak için okuyucular ayrıntılara dikkat etmeli, ilişkiler kurmalı ve bireysel fikirlerini geliştirmelidir. Ders kitapları, öğrencilerin hayati düşünme becerilerini geliştirmeye yardımcı olmak için öğretmenler tarafından sıklıkla kullanılır. Bu amaçla gelecekteki kariyerleri için güzel bir şekilde hazırlanabilmeleri mümkün olabilecektir.
Okuyucular tarih hakkında edebiyat yoluyla öğrenirler
İnsanlar, eğer ders almazsak tarihin tekerrür ettiğini söylüyorlar. Edebiyat, tarihle bağlantı kurmanın benzersiz bir yolunu sunar. Bir zaman çizelgesi öğrenmekten veya gerçekleri ezberlemekten çok daha heyecan verici. Bir kitabın kurgusu veya odağı ne olursa olsun, okuyucular yazıldığı andan itibaren perspektiflere maruz kalırlar. Örneğin 19. yüzyıl Türkiye’sinden gelen kitaplar farklı gerçekleri ortaya koyar.
Literatür okumak nezaketi motive edebilir
Duygudaşlık, toplumun her düzeyinde gereklidir. Literatür araştırması, okumanın kişiyi daha duygudaş hissettirebileceğini göstermiştir. Kurgusal edebiyatın duygudaşlık kurma üzerinde özellikle güçlü bir etkisi vardır. Neden? Niye? Çünkü okuyucuyu kendisini daha karmaşık karakterlerin yerine koymaya zorluyor. Bilim insanları, kurgu okumanın, kişinin diğer insanların ne hissettiğini ve düşündüğünü tahmin etme yeteneğini düzenli olarak geliştirdiğini keşfetti. Edebiyatın bireyler olarak büyümemize yardımcı olabileceği fikri, bilim tarafından kanıtlanmamış olsa bile merak uyandırıcıdır.
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.
Bu yazı ilk kez 9 Eylül 2022’de yayımlanmıştır.
