Türkiye’de futbol söz konusu olduğunda, uzaktan bir bakışla liglerimiz ikiye ayrılır: Profesyonel ligler ve amatör ligler. Ancak merceği biraz yaklaştırdığımızda, siyah ve beyaz gibi ikiye ayrılması gereken bu liglerin gri, koyu siyah gibi farklı renklere sahip olduğunu görürüz. Örneğin, profesyonel lig statüsünde olan 1. Lig’de futbolcuların futbol oynadıkları süre zarfında TSK nezdinde askerliklerini tecil ettirme hakları varken, bir diğer profesyonel lig olan 3. Lig’de bu hak futbolculara sunulmaz. Dahası, 3. Lig ve Bölgesel Amatör Lig’de 30 yaşının üstündeki futbolculara takım bazında kontenjan uygulanır; “yaş kontenjanı” isimli bu uygulama çıkarıldığından bu yana pek çok futbolcu, erken yaşta (çoğunlukla oynayacak takım bulamamaktan ötürü) futbola veda etti.
Bölgesel Amatör Lig (BAL), profesyonel ligler ile yerel ligler arasında bir basamak konumunda yer alıyor. Bölgesel Amatör Lig’den yükselebilen, profesyonel liglere adım atıyor; düşen ise bulunduğu şehrin Süper Amatör Lig statüsüne dönüyor.
Bölgesel Amatör Lig Nedir?
Bölgesel Amatör Lig (BAL), isminden de tahmin edilebileceği üzere, ağırlıklı olarak grupların birbirine yakın coğrafi bölgelerde, komşu şehirlerde olan takımlarıyla şekillenen, amatör liglerin en üst basamağı olarak kabul ediliyor. Aynı zamanda da, Türkiye’deki beşinci seviye futbol ligi olan bu BAL, 1990 – 1994 yılları arasında oynatılan Deplasmanlı Amatör Lig’in, 2010 yılından bu yana oynatılmaya devam eden hâli. Sporcusundan yöneticisine, kulüp çalışanlarından hakemlerine yaklaşık 70 bin kişiyi aynı çatı altında topluyor.
11 gruptan oluşuyor, grup maçları ise puan usulüyle ve çift devreli lig olarak oynatılıyor. TFF tarafından çoğunlukla küme yükselme esasları değiştirilse de geçtiğimiz sezon itibarıyla ‘yükselme’ her grubun birincisinin kendi arasında play off oynaması ve bu play off maçlarının ardından 11 grup liderinin dokuzunun 3. Lig’e çıkması esasına dayanıyordu. Bu play off maçlarında ilk kademede kazanan dört takım, ardından ikinci kademede kazanan üç takım ve en nihayetinde üçüncü kademede kazanan iki takım 3. Lig’e yükseliyor. Her grubun son iki takımı doğrudan düşerken, şehir kontenjanı nedeniyle grubunu dördüncü sırada bitirmiş olan kulübün dâhi küme düşme ihtimali bulunuyor.
BAL’da, bütün bu kalabalık ‘bürokratik’ görünümün yanı sıra, bir de şehir kontenjanı bulunur. Yani, her şehrin Bölgesel Amatör Lig’de belli sayıda takım bulundurma hakkı vardır. Dolayısıyla grupta son iki sırada yer almasa dâhi, kendi şehir takımları arasında sonuncu olan takımın küme düştüğü durumlar olabilir. Örneğin, Manisa’nın BAL kontenjanı beş takım… Bu beş takımdan hiçbirisi şampiyon olamaz veya son iki sırayı alıp küme düşmezse; lig sıralaması fark etmeksizin kendi içlerinde son sırayı almış olan takım doğrudan Süper Amatör Lig’e düşer. Dördüncü sırayı alan takım ise il kontenjanı gereği düşmemek için Süper Amatör Lig’den gelen takımla baraj maçı oynar ve kaybederse Süper Amatör Lig’e düşer; kazanan amatör takım ise BAL’a yükselir.
Belediye takımlarının, her ne kadar resmî olarak belediyelerin kulüplere destek vermemesi durumu söz konusu olsa da hatırı sayılır bir yer kazandığı BAL gruplarında, sağlık şartları tamamen kulüplerin inisiyatifine bırakılmış durumda. TFF, bu maçlar için kendisi bir sağlıkçı atamazken; kulüplerin maçlara ücret karşılığı sağlıkçı getirme veya kendi kadrosunda bir sağlıkçı bulundurma zorunluluğu bulunuyor.
Yaş kontenjanı ve yabancı futbolcu oynatma izni
Bölgesel Amatör Lig takımları için 1989 ve daha önceki yıllarda doğmuş olan futbolcular, ‘yaşı büyük futbolcu’ statüsünde kabul edilir; bütün takımların istedikleri kadar yaşı büyük statüsünde futbolcuya lisans çıkartmasına izin verilir. Ancak maçların 18 kişilik listesinde bu kontenjandan en fazla beş futbolcu yer alabilir.
2019 – 2020 sezonuna dek Bölgesel Amatör Lig’de yabancı futbolcu oynatılabilirken, 2019 yılı itibarıyla yabancı futbolcu oynatmak yasaklandı.
2020 yılında küresel çapta başlayan COVID-19 salgını dolayısıyla yaşanan pandemi (salgın) şartları, hem profesyonel hem de amatör futbol liglerini ciddi manada sekteye uğrattı. TFF, tescil ettiği liglerde küme düşmeyi kaldırırken; Bölgesel Amatör Lig’i ilgilendiren dört önemli karar aldı:
- Bölgesel Amatör Lig’de grup liderleri ile arasında en fazla 3 puan bulunan bütün takımlar TFF 3. Lig’e yükseltildi. Bu karar sayesinde 3. Lig’e yükselen ekipler ise Siirt İl Özel İdaresi Spor, Ceyhanspor, Adıyaman 1954 Spor, Isparta 32 Spor Kulübü, Karaman Belediyespor, Belediye Kütahyaspor, Edirnespor, Çengelköyspor ve Tekirdağspor oldu. Bu kararla toplamda 20 takım, normal şartlarda 9 takım yükselirken, 3. Lig’e yükseltildi.
- Amatör Futbol Disiplin Kurulu’nun kararlarıyla küme düşürülmüş olan kulüpler haricinde hiçbir kulüp Bölgesel Amatör Lig’den düşürülmedi. Yani profesyonel ligler için çıkarılan “Ligden düşme iptali” BAL için de uygulandı.
- İl kontenjanı kuralı gereği baraj maçı oynaması gereken takımlar, küme düşme iptal edildiği için baraj maçı oynamazken; Süper Amatör Lig’den baraj maçı oynamaya hak kazanan takımlar doğrudan BAL’a yükseltildi.
- Süper Amatör Ligler için de, play off oynatılan ve oynatılmayan, ligleri sona ermiş veya ermemiş olan farklı statülerdeki şehirler için ilgili şehirlerin durumlarına göre farklı kararlar açıklayan TFF, 2020 – 2021 sezonunda İstanbul’da play off’a kalmış ve hiç maç oynamamış 16 takımın dâhi Bölgesel Amatör Lig’e yükseltilmesini sağladı.1
Elbette, bu denli fazla takımın yükseldiği Bölgesel Amatör Lig 11 gruptan oluşamazdı…
Pandemi gölgesinde amatör futbol
COVID-19’un gölgesinde başlatılan 2020 – 2021 sezonunda Süper Lig, 1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig oynatılırken amatör ligler için uzun bir süre hiçbir açıklama yapılmadı. Bölgesel Amatör Lig’de oynayan futbolcuların TFF’ye toplantıya gitmeleri, Spor Bakanı nezdinde kabul görmeleri ve görüşmelerinden doğan rüzgâr ise Spor Bakanı tarafından 15 Nisan itibarıyla liglerin başlatılacağını açıklamasıyla şimdilik durulmuşa benziyor.
Ancak Spor Bakanı’nın açıklamasından önce, TFF tarafından 15 Ocak 2021 tarihinde 75 sayfalık Amatör Liglerin Oynatılma Esasları Kitapçığı yayınlandı. Bu esaslar, bizi bekleyen COVID-19 sezonunun ilk emaresiydi. Nitekim bu kitapçıkta kulüplerin ödemesi gereken ‘lige katılım bedeli’ ve futbolcu, antrenör, yönetici, doktor, sağlık görevlisi ve masör gibi saha içi görevliler için ödenecek meblağlar ve bu meblağların yatırılacağı IBAN numarası gibi detaylar yer alırken; COVID-19 nedeniyle liglerin yeniden iptal edilmesi/durdurulması hâlinde küme düşme veya 3. Lig’e yükselme statüsünün nasıl şekilleneceğine dair hiçbir bilgi bulunmuyor. Hatta 75 sayfalık bu kitapçıkta sadece bir yerde koronavirüsten bahsediliyor. Kitapçığın 42. sayfasında, COVID-19 nedeniyle maçların oynatılamaması ya da liglerin başlatılmasının akabinde sezonun tamamlanamaması hâlinde BAL’da lisans almış amatör futbolcuların kulüplerinin yazılı izni olmadan başka bir kulübe amatör futbolcu statüsü ile transfer edilemeyeceğine dair esas belirtilmiş. Bir bakıma, koronavirüs bir pranga olarak iş sözleşmesi kılığında amatör futbolcunun da bileğine takılmış.2
Aradan birkaç hafta geçtikten sonra Gençlik ve Spor Bakanı Dr. Mehmet Muharrem Kasapoğlu tarafından Bölgesel Amatör Lig’in 15 Nisan’da başlatılacağı müjdesi verildi. Bir önceki sezon pandemi nedeniyle Süper Amatör Lig’den yükseltilen takımlarla sayıca ‘şişen’ Bölgesel Amatör Lig; toplamda 52 gruptan oluşacak ve 15 haftalık bir takvime sahip olarak 2020 – 2021 sezonunu beklemeye başladı.
Bölgesel Amatör Lig nasıl oynatılacak?
TFF’nin açıkladığı ve henüz tam manasıyla şekillendirilememiş olan esaslara göre 52 gruptan oluşacak olan Bölgesel Amatör Lig’de takım sayılarına göre değişecek biçimde ikili veya üçlü devreli maçlar oynatılacak. Grupların, doğal olarak, birbirine yakın bölgelerle ve seyahatin minimuma indirileceği biçimde şekillendirileceği; her grubun birincisinin bölge birinciliği müsabakalarına katılım hakkı kazanacağı ve her grubun sonuncusunun da kendi ilinin yerel ligine döneceği açıklandı.
Bütün bu süreç ise, 15 haftalık periyotta gerçekleşecek. Ardından bölge birincilerinin oluşturacağı 52 takımlık grup ise, dokuz ayrı gruba ayrılacak. Bu dokuz ayrı grubun birincileri TFF 3. Lig’e çıkmaya hak kazanacak.3
Günümüzde gittikçe artan pozitif vakalar düşünülürse, bu denli kalabalık bir etkileşim ve hızlandırılmış, dolayısıyla da sporcuların bünyelerinin bir hayli zayıf düşeceği lig sürecinin testlere yansıma oranı aslında çok da sürpriz olmamalı.
Maalesef geçtiğimiz sezonun tescili için apar topar alınan kararların yansımaları, şu anda spor kamuoyunun karşısında bütün gerçekliğiyle beliriyor. Herhangi bir geliri olmayan kulüplere sunulamayan maddî olanaklar nedeniyle kulüpler sıkıştırılmış bir takvimde, spor şartlarının çok da konuşulamayacağı bir ortamda sezonu başlatacak.
Sezon bitirilemezse ne olacağına dair amatör liglerin oynatılması esaslarında bile hiçbir senaryo düşünülmemiş. Haliyle başlatılacak olan bu sezon bitirilemezse bizi neyin beklediğini öngörmek çok zor. Ancak bir gerçek var ki, sağlıklı şartlarda da salgın ortamında da amatör futbolcuların adı yok.
Dolayısıyla, en azından Bölgesel Amatör Lig için ‘yeni normal’ bir şey değil bu; zaten statünün normali de sahipsizlik ve keşmekeş hissini fazlasıyla barındırıyor.
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.
Bu yazı ilk kez 19 Mart 2021’de yayımlanmıştır.
