İlişkinizin bozulmaması için bir kişiyle aranıza sınır çizmek, samimiyetten ödün vermek anlamına gelmez. Ancak kabul edilemez davranışları ifade etmek kimi zaman o kadar da kolay değildir.
Klinik psikolog Daniel S. Lobel, Psychology Today internet sitesinde yayımlanan yazısında kişiler arası sınırların nezaketi elden bırakmadan ve saldırgan bir tutum takınmadan nasıl çizilebileceğini bir örnek üzerinden anlatıyor.
Yazının bazı bölümlerini aktarıyoruz:
“Kişiler arası sınırlar, doğru bir şekilde ifade edildiğinde, ilişki içindeki kişilerin kendilerini güvende ve emniyette hissetmelerine olanak tanır. Bu emniyet ve güvenlik duyguları, benliğin paylaşımını destekler ve samimiyeti kolaylaştırır.
En sağlıklı bireyler, yakın ilişkilerini halihazırda mevcut olan sağlıklı sınırlar çerçevesinde kurarlar, böylece bu sınırları açıkça belirtme ve güçlendirme ihtiyacını en aza indirirler.
Sınırları anlama kapasitesi zayıf olan insanlar ise kendi başlarına yaratamayacaklarından, başkalarının koyduğu sınırları kabul ederler. Sınırları algılama konusunda zayıf olan ya da bu sınırları kasıtlı olarak ihlal eden sağlıksız bireyler, özellikle de kişilik bozukluğu semptomlarından mustarip olanlar, sınırlardan rahatsız olurlar ve başkalarının sınırlarına direnir ya da onları sınarlar.
Başkalarıyla araya sınırlar koymak yüzleşmeyi gerektirir. Kabul edilemez bazı davranışların olduğunu veya gerekli davranışların olmadığını diğer kişiye belirtmek durumundasınızdır. Pek çok kişi yüzleşmekten rahatsız olur, çünkü bunu saldırgan bir davranış olarak görür. Yine pek çok kişi ya yüzleşme endişesi taşıdığı için ya da başka bir yol bilmediği için sınırlarını sert bir şekilde ifade eder. (…)
Yaygın bir örnek, insanların dumansız bir ortamda yaşamak istemesidir. Sağlıklı bireyler başkalarının evlerine girip sigara yakmazlar. Ev sahibine sigara içmenin uygun olup olmadığını sorarlar ve cevap ‘hayır’ ise bunu yapmaktan kaçınırlar.
Saldırgan yüzleşme
Kişisel sınırları zayıf olan kişiler ise birinin evine geldiğinde hiç düşünmeden sigara yakabilirler. Bu, bir sınırın belirlenmesini gerektirir: Ev sahibi misafirle yüzleşmeli ve onlara evde sigara içmemelerini söylemelidir. Saldırgan yüzleşme örnekleri şunlardır:
“O sigarayı hemen söndür!”
“Evimde sigara içmeye nasıl cesaret edersin!”
“Ne tür bir insan başkasının evinde sigara içer?”
Bu sınır belirleme tarzı genellikle küçümseyici, bazen de aşağılayıcı olarak algılanır. En iyi ihtimalle bu, başkalarının evinizde sigara içmesine izin vermeme hedefine ulaşacaktır, ancak bunu saygısızca ifade etmeniz, ilişkiye zarar verecektir.
Saldırgan bir şekilde sınır belirleme, en kötü ihtimalle, kişilik bozukluğu belirtileri olan bireylerde karşı çıkmayı veya meydan okumayı tetikleyebilir. Bu örnekte, sigara içmemesi söylendikten sonra sigara içmeye devam etmek veya sigarayı bir mobilya veya halının üzerinde söndürmek gibi doğrudan meydan okuma şeklini alabilir. Alternatif olarak, banyoda açık pencere önünde ya da vantilatör açıkken sigara içmek veya ev içinde elektronik sigara kullanmak gibi sınırı aşma biçimlerine de bürünebilir.”
Nazikçe yüzleşme
Yazar, sınır belirlemeye ilişkin en iyi sonuçların, sınırlar mümkün olduğu kadar nazikçe ayarlandığında elde edileceğini söylüyor: “Aşağıda, sınırları nazikçe koymanın yollarına dair birkaç örnek yer alıyor. Bunların tamamını her durumda kullanamayabilirsiniz. Her öneri fayda sağlar ve birlikte kullanıldığında sinerji yaratır.
– Seçtiğiniz kelimeler ne olursa olsun ses tonu son derece önemlidir. Yumuşak ve şefkatli bir ses tonuyla konuşun.
– Talepkâr olmaktan ziyade saygılı olun.
– Karşınızdaki kişinin sizin sınırlarınıza saygı duymasının çaba veya fedakârlık gerektirdiğini kabul edin.
– Sınırlarınıza uyma konusunda onları rahatlatacak öneriler sunun.
Evinize gelen misafirlere sigara yasağı koymanız gerekiyorsa, nazik bir yöntem şöyle olabilir:
“Evimize gelmen bizi çok memnun etti. Sigara içtiğini biliyoruz ve kapalı alanda sigara içme alanımız yok, bu nedenle balkonumuza senin için birkaç sandalye ve kül tablası koyduk. Seni daha rahat hissettirmek için yapabileceğimiz başka bir şey varsa lütfen söyle. Anlayışın için teşekkür ederiz.”
Doğal olarak, belirlenen bir sınır ihlal edildiğinde nazik davranmak daha zordur. Sınırlarınızın kasıtlı veya sık sık ihlal edilmesi, o kişinin hayatınızın bir parçası olmaya devam edip etmeyeceğini yeniden düşünmeniz için bir nedendir. Bu koşullar altında bile, nazik bir yüzleşme en iyi sonuçları verecektir. Bir örnek:
“Evimde sigara içmemen konusunda ısrarcıyım ama birlikte geçireceğimiz zamanın tadını çıkarmaya devam edebilmemiz için seni daha rahat hissettirebilecek bir şey var mı?”
İlişkiler, sınır belirlemede nezaketin elden bırakılmamasından fayda sağlayacaktır. Ayrıca yüzleşme çok faydalı bir iletişim yöntemidir. İletişim araç kutunuza nazikçe yüzleşmeyi eklemek, başkalarıyla iletişim kurmanızı kolaylaştıracaktır.”
Bu yazı ilk kez 14 Aralık 2023’te yayımlanmıştır.
