Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş tüm şiddetiyle sürüyor; ancak hangi tarafın üstünlük kurduğunu söylemek hâlâ güç. Kiev, Batı’dan aldığı yoğun destekle bir dönem sahada avantaj sağlamış görünürken, Rusya kısa sürede dengeyi yeniden kurdu. Peki, yetersiz mali kaynağa, dağınık bir yapıya ve disiplinsiz bir orduya sahip olduğu düşünülen Moskova, bunu nasıl başardı? Daha önce RAND Corporation ve ABD Savunma Bakanlığı’nda savunma analisti olarak görev yapmış olan Carnegie Uluslararası Barış Vakfı’nın Rusya ve Avrasya Programı kıdemli araştırmacısı Dara Massicot, Foreign Affairs dergisinde yayımlanan makalesinde bu soruya yanıt arıyor.
Yazıdan önce çıkan bölümleri aktarıyoruz:
“Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin hikâyesi, boşa çıkan beklentiler ve performansın keskin dalgalanmalarıyla dolu. Savaşın başında, NATO’nun çoğu, Rusya’yı Ukrayna’yı hızla yenecek, durdurulamaz bir dev olarak görüyordu. Ancak Rus kuvvetleri durduruldu ve geri püskürtüldü. Ardından, dış gözlemciler Rus ordusunun yozlaşmış olduğunu, hatta bir karşı saldırıyla çöküşe gidebileceğini düşündü. Bu tahmin de yanlış çıktı. Şimdi, pek çok kişi savaş alanındaki durumu anlamak için Rusya’nın ötesine bakıyor ve Kiev’in sorunlarını yetersiz dış destekle açıklıyor.
Pek çok siyasetçi ve stratejistin gözden kaçırdığı nokta, Moskova’nın başarısızlıklarından ne kadar ders çıkardığı ve savaş stratejisini Ukrayna’ya ve ötesine nasıl uyarladığıdır. Rusya, 2022’den itibaren savaş deneyimini sistematik olarak incelemeye, dersler çıkarmaya ve bu dersleri silahlı kuvvetleri arasında yaymaya başladı.
Rusya’nın çıkardığı dersler
2023’ün başlarında Moskova, savunma sanayisini, üniversiteleri ve komuta zincirinin her kademesindeki askerleri içeren karmaşık bir öğrenme ekosistemini sessizce kurmuştu. Bugün ordu, edindiği bilgileri kurumsallaştırıyor, savunma sanayi üreticilerini ve araştırma kuruluşlarını savaş zamanı ihtiyaçlarını destekleyecek şekilde yeniden düzenliyor ve teknoloji girişimlerini devlet kaynaklarıyla destekliyor.
Bunun sonucu olarak, eğitim programlarında ve savaş kılavuzlarında kodlanmış yeni savaş taktikleri ve daha iyi silahlar ortaya çıktı. Moskova, Ukrayna askerlerini bulmak, öldürmek ve Ukrayna varlıklarını yok etmek için insansız hava araçlarını kullanmanın yeni yollarını geliştirdi. Daha iyi füzeler üretti ve daha sağlam, yetenekli zırhlı sistemler yarattı. Alt rütbeli komutanlara planlama konusunda daha fazla özgürlük tanıyor.
Bu değişiklikler nedeniyle, Ukrayna’nın önümüzdeki aylarda daha da büyük bir yıkıma maruz kalması bekleniyor. Sivillere ve kritik altyapıya daha fazla zarar verecek, sık ve hızlı Rus İHA’sının saldırısına maruz kalabilir. Daha çok sayıda füze Ukrayna savunmasını aşacaktır. Zaten çok tehlikeli olan cepheye giden on millik alan, daha da tehlikeli ve geçilmesi zor hale gelecektir. Ukrayna’nın savunmaları ve kapsamlı insansız hava aracı ve topçu saldırıları göz önüne alındığında, bu değişiklikler Rusya için dramatik bir ilerleme sağlamayabilir. Ancak bu durum, Moskova’nın NATO’nun çatışmadan yorulmasını umarak Donbas’ta yavaş ilerlemeler için askerlerinin hayatlarını feda etmeye devam edebileceği anlamına geliyor.
Rus ordusu ve savunma sanayi öğreniyor
Rus ordusu, işgalin ilk günlerinden itibaren koşullara uyum sağlamak zorunda kaldı. Ukrayna’nın şiddetli karşı saldırılarından sağ çıkmak için Rus birlikleri araçlara koruyucu zırhlar ekledi, yeni kamuflaj stilleri öğrendi ve küçük birlik saldırı taktiklerini benimsedi.
Geçici bir savaş alanı adaptasyonu olarak başlayan bu süreç, zamanla sistematik bir çabaya dönüştü: Savaş alanı deneyimlerini toplamak, incelemek ve performansı iyileştirmek için bunları ordunun tamamında paylaşmak. Örneğin, 2022’de ordu, özel personel subaylarını ve araştırmacıları cephedeki askeri komuta merkezlerine gönderdi. Bu “dersler raporları” ordu, askeri akademiler, savunma şirketleri ve askeri araştırma topluluğu ile paylaşıldı.
Silahlı kuvvetler de buna göre ayarlamalar yaptı. Moskova’nın Eylül 2022’deki seferberlik emri ve artan savunma bütçesi ile desteklenen Rus ordusu, komuta yapısını yeniden düzenledi, Ukrayna’daki taktiklerini ve kuvvet konuşlanmasını değiştirdi. Moskova, lojistik sistemini daha dayanıklı hale getirmek için revize etti. Hem hassas hedefleme hem de elektronik harp yeteneklerini geliştirmek için farklı yolları devreye soktular. Bu uyarlamalar, Rusya’nın cephe hatlarını stabilize etmesine ve Ukrayna’nın 2023 karşı saldırısına direnmesine yardımcı oldu.
O zamandan beri Rusya’nın öğrenme ekosistemi daha da genişledi. Rusya’nın Güney Askeri Bölgesi, hava kuvvetleri, kara kuvvetleri, elektronik harp kuvvetleri ve savunma sanayisinden askerleri ve komutanları düzenli olarak bir araya getiriyor. Burada, Ukrayna’nın İHA’larını daha iyi tespit etme, etkisiz hale getirme ve imha etme yöntemleri öğretiliyor. Rusya, savaş el kitaplarına 450’den fazla geçici değişiklik yaptı. Askeri liderler, bu el kitaplarının savaş bittikten sonra tamamen yenileneceğini vurguluyor.
Rus Savunma sanayisindeki dönüşüm
İşgalin ilk yılında Ukrayna, beklenmedik bir kaynaktan yardım aldı: Rusya’nın kendi askeri teçhizatı. Rus teçhizatı, özensiz bakım, üretim hataları ve tasarım kusurları nedeniyle sık sık arızalandı. Ancak nihayetinde, ülkenin savunma sanayi üreticilerine üretimi iyileştirmeleri, onarım oranını artırmaları ve inovasyonu hızlandırmaları talimatı verildi ve hükümetin desteğiyle bunu başardılar.
Rus hükümeti ayrıca, inovasyonu teşvik etmek amacıyla ülkenin savunma alanındaki yeni girişimlerine destek olmaya başladı. Artık start-up savunma şirketleri, silah fuarlarında Rusya’nın büyük şirketlerinin yanında yer alıyorlar ve ürünlerini orduya satıyorlar. Bu değişiklikler, Rusya’nın savaşın ilk yıllarında Kiev’in sahip olduğu teknolojik üstünlüğü kapatmaya başlamasını sağladı.
Rus üreticiler, Ukrayna’daki koşullara daha uygun yeni ve modifiye edilmiş sistemler üretiyor. Rus ordusu da bunları etkin şekilde kullanmayı öğrendi. Belki de en bilinen gelişme, Savunma Bakanlığı’nın ülkenin seçkin insansız hava aracı araştırma ve operasyon birimi olan Rubikon’u kurmasıdır. Bu birim, diğer İHA birimlerinin eğitiminde kullanılan farklı taktik türlerini deniyor.
Yaklaşım değişti, eğitim gelişti
Moskova, daha az göze çarpan ama aynı derecede önemli iyileştirmeler de yaptı. Savunma şirketleri, birçok araç sınıfında zırh ve diğer savunma sistemlerini geliştirdi; bazılarını daha güçlü motorlar, daha iyi görüş dürbünleri ve geliştirilmiş sinyal bozma sistemleri ile donattı. Ülke, güdümlü bombalarının öldürücülüğünü artırdı ve modifiye edilmiş İran orijinli Shahed dahil İHA türlerinin üretimini hızlandırdı.
Bu iyileştirmeler, Ukraynalıların son bir buçuk yılda neden daha fazla sorunla karşılaştığını açıklamaya yardımcı oluyor. 2022 ve 2023’te Kiev, Rus komuta merkezlerini, stoklarını ve ikmal hatlarını nispeten kolay hedef alabiliyordu. Bugün ise Rusya’nın elektronik karşı önlemleri ve ayarlanmış füze savunmaları bu tür saldırıları zorlaştırıyor. Rus insansız hava aracı ve füze saldırıları da artık daha büyük ve daha karmaşık hale geliyor. Bu durum, en azından, Ukrayna’nın ortaklarının ülkeye daha fazla hava savunma sistemi sağlaması ve Ukrayna’nın elektronik harp sistemlerine daha fazla yatırım yapması gerektiği anlamına geliyor. Ukrayna, Rus silahlarını kaynağında imha etmek amacıyla uzun menzilli bir füze de geliştiriyor.
Rusya’nın öğrenme süreci, başka bir önemli alana daha uzanıyor. Ülkenin askeri eğitmenleri, savaş deneyimlerini kapsamlı bir şekilde gözden geçiriyor ve edindikleri dersleri eğitim programlarına entegre ediyor.
Rusya, simülatörlerini daha gerçekçi hale getirdi ve taktik ilk yardım eğitimini değiştirdi. Rus eğitmenler, ilk kez askerlerin eğitimini izlemek için insansız hava araçları (İHA) kullanıyor.
Rus ordusunun kronik zaafları
Üst düzey liderlerin bu konuyu düzeltmeye verdiği öneme rağmen, Rusya’nın eğitim programları hâlâ dengesiz. Ukrayna’ya gönderilecek gönüllülere verilen eğitim, artık askerlere İHA’larla dolu savaş alanlarında savaşmayı öğretmeye odaklanıyor. Ancak eğitim hâlâ çok kısa olduğu için, askerler savaş görevlerine uygun olmayan bir hazırlıkla cepheye ulaşıyor. Ukrayna’nın şiddetli direnişi Kremlin’in ana hedeflerine ulaşmasını engellemeye devam ediyor.
Moskova’nın yaptığı bu değişiklikler Ukraynalılar için şüphesiz cesaret kırıcıdır. Savaş başladığından beri Kiev, büyük ölçüde inovasyon avantajıyla Moskova’ya karşı direndi, ancak bu avantaj artık azalmaktadır.
Ancak Kiev’in şansı, Rus ordusunun öğrenme sürecindeki kritik bir kusurda yatıyor. Rus ordusu, savaş deneyimlerini edinme, analiz etme ve yayma konusunda güçlü olsa da önerilerini uygulamakta ve rehberliğinin takip edilmesini sağlamakta zorlanıyor.
Ayrıca, Moskova’nun hâlâ öğrenmekte zorlandığı, uzun süredir ihmal edilen disiplin ve profesyonellik gibi alanlar da var. Sonuç olarak, Rusya’nın cephe personelinin kalitesi hâlâ büyük ölçüde değişkenlik gösteriyor. Bazı birimlerin yetkin komutanları varken, diğerleri askerlerine kötü davranıyor veya görev başında bulunmuyor. Birimler arasındaki koordinasyon eksikliği ve rotasyonlardaki sorunlar, aşırı kayıplara neden oluyor.
Rusya’nın yapay zekâ ve İHA takıntısı
Rus liderler, İHA’ları, robotları ve diğer otonom sistemleri kuvvetlerinin geneline daha fazla entegre edecek. Orduya göre, bu teknolojiler savaşın geleceğidir. Öngördükleri gelecekte; düşman savunmasını alt edebilecek otonom insansız hava araçları, tespiti veya durdurulması zor mikro İHA’lar ve kuşları, böcekleri veya diğer vahşi hayvanları taklit eden insansız hava araçları olacak. Rus ordusu, Ukrayna ordusunun savaş robotlarını kullanımını gözlemliyor ve nöbet görevi, lojistik, mayınlama/mayın temizleme ve denizaltı gözetimi gibi görevlerde destek olmak için bu alana daha fazla yatırım yapmaya hazırlanıyor.
Rus askeri teorisyenler ve liderler, yapay zekâyı da modern savaş için vazgeçilmez görüyor. Teknolojinin artan miktarda dijital bilgiyi işleme hızı, komutanların daha hızlı karar almasını sağlayacak. Moskova’nın stratejistleri, Rus komutanların birinci sınıf yapay zekâ araçlarına sahip olmamaları halinde, bu araçlara sahip düşmanlar tarafından ezileceklerinden korkuyor.
Ordu, performansı artırmak için hipersonik füzeler, hava savunma sistemleri ve insansız hava araçlarında yapay zekânın nasıl kullanılabileceğini araştırıyor. Bu alan ulusal bir öncelik olmasına rağmen, yapay zekâya yapılan yatırımlar nispeten mütevazı kalıyor ve bu da Rusya’nın kısa vadedeki yeteneklerini sınırlıyor.
Uyum sağla ya da yok ol
2022’deki işgalin başlangıcında, Rus ordusu Ukrayna’nın yeteneklerini ve savaşma iradesini yanlış değerlendirmişti. O zamandan beri Rus ordusu öğrenen bir organizasyon haline geldi; cephede devam eden uyarlamalar, eğitim faaliyetlerinin sadece bir parçası. Moskova, savaş deneyimi kazanıyor, analiz ediyor ve öğrendiği dersleri tüm kuvvetlerine ve savunma ekosistemine yayıyor. Savaş zamanı deneyimlerini sistematik olarak yakalamaya, kurumsallaştırmaya ve savaş sonrası reform dönemine hazırlanmaya çalışıyor. Savaşın gelecekteki karakterinin değiştiğinin farkında, bu nedenle ordunun da değişmesi gerektiğini biliyor.
Rus liderler, bu çatışma sona erdikten sonra bile hedeflerine ulaşmada engellerle karşılaşacaklar. Örneğin, devam ettiği sürece uluslararası yaptırımlar ilerlemelerine büyük bir engel teşkil edecek. Sonuçta, Rus ordusunun gelişme yeteneği, sürdürülebilir finansman, kritik minerallere erişim ve en üst düzey ekipman üretme kabiliyetine bağlı olacak. Rus ordusu, planlanan reformların yürürlüğe girmesi için liderlik desteğine ihtiyaç duyacak ancak Rus ordusundaki geleneksel zayıf disiplinin yanı sıra pahalı bir tedarik programı nedeniyle kısıtlanacaktır.
Moskova, ABD ve Avrupa’nın savaşı inceleyerek Rusya’nın en yeni yeteneklerine ve taktiklerine karşı önlemler geliştireceğinden de endişe ediyor. NATO, bu endişelerin haklı olduğunu kanıtlamalı; Rusya’nın yeteneklerine yetişmek ve İHA savaşı gibi kilit alanlarda arayı kapatmak için uyum sağlamalıdır.
Rus ordusu kusurlu, ancak kendine özgü bir şekilde dirençlidir. Yapısal sorunları çok gerçektir ve NATO ile bir çatışma durumunda özellikle ciddi hale gelebilir. Yine de öğrenme süreci durmaksızın devam ediyor. Uzmanlar, “savaşı orduların şekillendirdiğini” söylemeyi severler. Ancak savaş da orduları şekillendirir.”
Bu yazı ilk kez 15 Ekim 2025’te yayımlanmıştır.
