Gaslighting (psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemi olarak ifade edilebilir) Merriam-Webster Sözlüğü tarafından yılın kelimesi ilan edildi. Oxford İngilizce Sözlük’ün tercihi ise ‘sosyal normları veya beklentileri reddederek, pişmanlık duymayacak şekilde kendine düşkün, tembel, hırpani veya açgözlü” anlamına gelen goblin mode (goblin modu) terimi oldu. (…) Bunların yanında bir de politikacıların ve uluslararası ilişkiler uzmanlarının konuşmalarında ve makalelerinde giderek artan sıklıkta kullandıkları yeni kelimeler var. Gazeteci Emily Tamkin’in Foreign Policy internet sitesinde yayımlanan yazısı, bu kelimeleri listeliyor.
Yazının bazı bölümlerini aktarıyoruz:
“Zeitenwende
Almancadan “çığır açan değişim” ya da “zamanın dönüşü” olarak tercüme edilebilir. Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, kelimeyi Şubat ayı sonlarında yaptığı bir konuşmada Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini ve sonuçlarını anlatmak için kullandı. Scholz, Alman politikasında nelerin değişebileceğini haber veriyordu: Berlin, askeri harcamaları artıracak ve Ukrayna’nın uzun süredir karşı çıktığı Rusya’dan gelen Kuzey Akım II boru hattının onayını askıya alacaktı. Takip eden aylarda gözlemciler, Alman politikasının gerçekten bu kadar değişip değişmediğini sordular. (…) Scholz, önce Almanya’nın yeni bir yöne gittiğini duyurdu ve ardından ayak sürümeye başladı.
Friendshoring
The New York Times, kelimeyi “tedarik zincirlerini, siyasi kaos nedeniyle kesintiye uğrama riskinin düşük olduğu ülkelere taşıma uygulaması” olarak tanımlıyor. Bloomberg ise ‘şirketleri, üretimi otoriter devletlerden müttefiklere kaydırmaya teşvik etmek” olarak. Kelime pandemiden bu yana geçerlilik kazandı, ancak ABD ve Çin, özellikle teknolojide ayrışmaya devam ettikçe, özel sektörde de yaygınlaşması beklenebilir.
Integrated deterrence
ABD Savunma Bakanlığı politikadan sorumlu Müsteşar Vekili Sasha Baker, entegre caydırıcılığı, Biden yönetiminin uzun süredir ertelenen Ulusal Savunma Stratejisi’nin merkezinde yer alan, farklı savaş alanları ve çatışmalarla ilgili çeşitli güç araçlarıyla ve müttefikler ve ortaklarla birlikte çalışma çerçevesi olarak tanımlıyor. Bazı uzmanlar kabul etmese de (caydırıcılığın zaten entegre edilmesi gerekmiyor mu?) bazıları tarafından terim, ABD’nin çatışmalara ve bunların nasıl çözüleceğine ilişkin yaklaşımlara daha bütünsel bir bakış açısı getirmesi gerektiğinin faydalı bir hatırlatıcısı olarak görüldü.
Pacing threat
İlerleme hızı tehdidi olarak tercüme edilebilecek bu ifadenin geçmişi, 2021’e, ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin’in görevlendirilmesi sırasında dile getirdiği zamana uzanıyor. Terim, ABD savunmasına meydan okuyabilme yolunda ilerleme kaydeden bir rakibe ya da ondan gelen tehdide atıfta bulunuyor. Pekin ve Washington arasındaki ilişkilerin durumu göz önüne alındığında, ABD yetkilileri ve bakanlıklarının Çin’in ABD ile ilişkisini nitelemek için kullanmaya devam ettiği terimin 2022 boyunca popüler hale geldiğini söylemek şaşırtıcı olmasa gerek.
Polycrisis
Birbiriyle aynı anda etkileşime giren birçok tehdidiniz varken neden tek bir tehditten bahsedesiniz? İşte bu çoklu krizdir. Kelimeyi popüler hale getiren Foreign Policy köşe yazarı Adam Tooze’a göre bir çoklu kriz, birbiriyle çakıştıklarında meseleleri tırmandırabilen ve herhangi bir tekil riskin tek başına teşkil ettiğinden daha büyük tehditler yaratabilen çoklu ve bileşik riskleri içeriyor. Bu, ‘sadece birden fazla krizle karşı karşıya kaldığınız bir durum değil. Bütünün, parçaların toplamından bile daha tehlikeli olduğu bir durum’ diyor Tooze. Sanki 2022’yi anlatıyor değil mi?
Sportswashing
Bir ülkenin kötü yönlerini örtbas etmek amacıyla sporu kullanan halkla ilişkiler girişimi, yani sporla göz boyama. 2022’deki bariz örneği, Dünya Kupası’na ev sahipliği yapan Katar oldu. Katar’ın 10 yıl önce Kupa’ya ev sahipliği yapacağının ilan edilmesinden bu yana ülkede binlerce göçmen işçi öldü. Öyle ya da böyle maçları izledik, ama meselenin bir parçası da buydu: Eleştirmenlere göre Katar, rahatsız edici insan hakları sorunlarını halının altına süpürmek ve imajını iyileştirmek için Dünya Kupası’nı kullanıyordu. İddia edildiği üzere Dünya Kupası hazırlıklarının yeni insan hakları ihlallerine yol açması, çok da önemli görülmeyen bir ironiydi. Katar, Suudi Arabistan ve diğer zengin Körfez ülkelerinin profillerini ve yumuşak güçlerini yükseltmeye devam etmek için 2023 yılında futbol ve golf gibi sporlara para pompalamaya devam edeceklerini öngörmek yanlış olmayacaktır.
Tüm bu kelimelerin 2023’te de bizimle olması muhtemel görünüyor. Ne de olsa dil, dünyanın haberleri gibidir; sürekli gelişir ve bazen en ummadığımız anda en çok değişen de o olur.
Bu yazı ilk kez 9 Ocak 2023’te yayımlanmıştır.
