NASA’nın Mars’ta bilimsel çalışmalar yürüten Perseverance keşif aracının yetişkin bir insana yaklaşık üç, bir köpeğe ise 10 saat yetebilecek düzeyde, 122 gram kadar solunabilir oksijen üretmeyi başarması, ‘Mars’ta yaşam mümkün mü’ sorusunu yeniden gündeme getirdi.
Nitekim kısa bir süre önce de ABD’de yapılan bir araştırma, özellikle acil durumlarda psikolojik ve davranışsal faktörleri hesaba katarak, Mars’ta makul bir yerleşimi sürdürmek için en az kaç kişi gerekli sorusuna yanıt arıyordu. Universe Today internet sitesinde konuyla ilgili yayımlanan yazının bazı bölümlerini aktarıyoruz:
“George Mason Üniversitesi’nden veri bilimcilerinden oluşan bir ekip tarafından yürütülen çalışma, araştırmacıların, başarılı bir uzun vadeli Mars yerleşimi için uygun koşulları, özellikle de bu yerleşimcilerin her durumda yaşamlarına nasıl devam edeceklerini daha iyi anlamalarına yardımcı olma potansiyelini taşıyor.
Peki gelecekteki olası bir Mars kolonisine ilişkin psikolojik faktörleri daha iyi anlamak neden önemli? (…)
Mars’ta kimlere ihtiyaç var?
Araştırmanın ortak yazarlarından Dr. Anamaria Berea, Universe Today’e yaptığı açıklamada şunları söylüyor:
Psikolojik veya sosyal insan davranışını hesaba katmadan herhangi bir tür habitatı veya gelecekteki insan yerleşimini düşünemeyiz.
Biz insanlar robot değiliz ve en iyi eğitimli astronotların bile farklı kişilikleri ve birbirleriyle ve zorlu ortamlarıyla farklı etkileşim biçimleri vardır. Uzun vadede ve uzun süreli görevlerde ekip davranışı, görevin başarısı veya başarısızlığı açısından çok önemli bir faktördür.’
Mars’ta yaşamak için nevrotikler mi uyumlular mı daha iyi?
Çalışma için araştırmacılar, Mars kolonisinde mineral madenciliği yapmak için kullanacakları çeşitli kişilik tipleri ve belli beceri düzeylerine sahip olası koloni sakinlerinin etkileşimlerini ölçmek için Ajan Tabanlı Modelleme (ABM) yöntemini kullandı.
Dört kişilik tipi; saldırganlık ve rekabetçiliğin sırasıyla en düşükten en yükseğe doğru sıralandığı uyumlular, sosyaller, tepkiseller ve nevrotiklerdi. Ayrıca her kişinin beceri düzeyi, koloninin madencilik ihtiyaçlarına katkıda bulunmak için kullanacakları yönetim veya mühendislikle ilişkiliydi.
Dr. Berea, açıklamasında, ‘Psikolojik olarak çeşitliliğe sahip bir nüfus daha arzu edilir’ diyor ve devam ediyor:
‘Çalışmamızda “nevrotiklere” aslında yüksek riskli görevler için ihtiyaç duyuluyor; kaza durumunda sorunları çözme olasılıkları daha yüksek, aynı zamanda hayatlarını da riske atıyorlar. Simülasyona eşit yüzdelerdeki psikolojik çeşitlilikle başlıyoruz ve daha sonra sistemde kimin hayatta kalıp kalmadığını görüyoruz’
ABM, her kişilik tipinin hem Mars’ta kaldıkları sürenin artışına hem de ikmal mekiği kazaları ve habitat felaketleri gibi acil durumlarla nasıl başa çıktığına odaklanıyor ve koloninin Dünya’dan iki yılda bir yapılacak ikmallerle büyük ölçüde kendi kendini idame ettirebileceğini ortaya koyuyor.
Mars’ta madenci olmak kolay mı?
Araştırmacılar, bu çalışmayla amaçlarının, uygun bir Mars kolonisini sürdürmek için gerekli koşullar, kolonide en iyi performansı gösterecek kişilik tipi kombinasyonları ve Dünya’dan gelecek ikmaller arasındaki iki yıllık süre göz önüne alındığında, koloniyi muhafaza etmek için gerekli kaynak sayısı gibi temel soruları ele almak olduğunu belirtiyor.
Ayrıca tüm bunlar, ikmal görevlerinde veya koloninin kendi içinde periyodik kazaların olduğu varsayımını da içeriyor.
Diğer ABM parametreleri arasında, kişilerin yerel madencilik ekonomisi ve zorlu Mars ortamıyla, özellikle de Mars yüzeyini bombalayan güneş radyasyonuyla nasıl başa çıktıkları; Mars ekonomisinin koloni dışında nasıl işleyebileceği ve uzaydaki enerji kaynaklarının, özellikle de güneş enerjisi ve nükleer fisyon potansiyelinin kullanılması da yer alıyor. (…)
Araştırmacılar, ABM’yi kullanarak, her biri 28 Dünya yılını kapsayan, nüfus büyüklükleri 10-50 kişi arasında değişen ve her simülasyonda 10 kişilik artışlarla beş simülasyon yaptılar.
Sonunda, uzun vadede uygun bir Mars madenciliği kolonisini sürdürmek için minimum 22 kişiden oluşan koloni nüfusunun ideal olduğunu belirlediler.
Mars’ta hayatta kalma olasılığı en yüksekler
Ek olarak araştırmacılar, uyumlu kişilik tipinin yalnızca en iyi performansı göstermekle kalmayıp aynı zamanda tüm ABM simülasyonlarında tüm dönem boyunca hayatta kalan tek kişilik tipi olduğunu da ortaya koydu. Ancak araştırmacılar, açıklanan varsayımların daha iyi anlaşılması için gelecekte yapılacak çalışmalara ihtiyaç olduğunu da belirtiyor.
Bu çalışma için simüle edilen Mars kolonisi, tamamen olmasa da büyük ölçüde kendi kendini idame ettiriyordu; çünkü koloniye, hem kısa hem de uzun vadede varlığını devam ettirebilmesi için her iki yılda bir Dünya’dan ikmal yapılıyordu. Çalışma, parametreler göz önüne alındığında minimum 22 kişiden oluşan koloni nüfusunun ideal olduğunu bulmuş olsa da bu sayı, Dünya veya Dünya dışındaki diğer yerleşimlerle (örneğin, Dünya’nın Ay’ı) herhangi bir etkileşim kurmadan koloninin tamamen kendi kendini idame ettirebilmesi için gereken minimum nüfus büyüklüğü olabilir mi?
Dr. Berea, ‘Böyle bir şeyin olabileceğini düşünmüyorum’ diyor ve ekliyor:
‘Tarihsel olarak izole şehirlerin, köylerin ve hatta ülkelerin gelişme gösteremeyeceğini biliyoruz. Denizaltı veya Antarktika gibi Dünya üzerinde sıfırdan tasarlanan yaşam alanlarının ekstrem ortamlarına periyodik olarak insan veya malzeme takviyesi yapılıyor.
Orada kimse sonsuza kadar izole bir şekilde yaşayamaz. Bu nedenle modelimizde Dünya ile seyrek de olsa bazı etkileşimlerin olduğunu varsayıyoruz. Mars’a çok sayıda insanı tek yönlü bir yolculuğa gönderdiğimiz ve onlardan bir daha haber alamadığımız veya onlarla etkileşime geçemediğimiz senaryo bana çok mantıksız görünüyor.
Oraya bir kez başarılı bir şekilde insan gönderirsek, birçok kez ikmal mekiği de gönderebileceğimize eminim. Bu aynı zamanda daha uygun maliyetli olacaktır.’
Sonsuza kadar Mars
Mars’a tek yönlü olduğu iddia edilen yolculuğun başlıca örneği, Kızıl Gezegen’de kalıcı bir yerleşim kurma umuduyla insanları gezegene sonsuza kadar göndermeyi öneren Hollandalı özel şirket Mars One oldu. Bu, hem coşkuyla hem de Mars One’ın bir havacılık şirketi olmaması veya kendi donanımının bulunmaması nedeniyle sert eleştirilerle karşılandı. Mars’a gitmeye hevesli gezginler başvuruların birkaç aşamasından geçmiş olsa da Mars One, tek bir görev bile başlatmadan 2019’da iflasını ilan etti.
Yeni çalışma, bir Mars kolonisini sürdürmek için gereken minimum insan sayısını tahmin etmeye çalışan önceki birkaç çalışmaya dayanıyor: 2001, 2003 ve 2020 tarihli çalışmaların her biri sırasıyla minimum 500, 100 ve 110 kişi tahmininde bulunuyor. (…)
Dr. Berea açıklamasına şöyle devam ediyor: ‘İnsanların Mars’a ilk ayak basmasının herhangi bir kalıcı yerleşim veya kolonileşme için değil, keşif ve gelecekteki misyonlara zemin hazırlamak için olacağını düşünüyorum.
Bunun ne zaman gerçekleşeceğini henüz bilmiyoruz, önümüzde hâlâ yıllar var ve bundan sonra da insanları kalıcı veya yarı kalıcı yerleşimlere göndermeyi düşünmek için daha uzun yıllar gerekecek. Dolayısıyla bunun yakın gelecekte gerçekleşeceğini düşünmüyorum.’
Mars’a ne zaman gideriz ve orada uygun bir koloniyi sürdürmek için gereken minimum nüfus ne olur? Bunu zaman gösterecek ve bu yüzden bilim yapıyoruz!”
Bu yazı ilk kez 14 Eylül 2023’te yayımlanmıştır.
