Türkiye geçen hafta İzmir’de yağmurda elektriğe kapılıp yaşamını yitirenlerin şokunu yaşıyor. Başta Bodrum olmak üzere sahil kasabalarında elektrik kesintileri rutin oldu. Batı Karadeniz ormanları bile yangınla tanıştı…
Türkiye iklim krizinin sonuçlarıyla her geçen gün daha fazla karşılaşıyor.
Durum dünyada da farklı değil.
İklim değişikliğine ilişkin kitapları bulunan ABD’li gazeteci Jeff Goodell, sorunun artık aşırı iklim olaylarının sıklaşması değil, insani altyapının “yeni normale” uygun olmaması olduğunu düşünüyor. Goodell’in CNN.com’da yayınlanan yazısından bölümler aktarıyoruz:
Köprü neden bozuldu?
“Bu hafta başında, Manhattan’daki Üçüncü Cadde Köprüsü, gemilerin geçişine izin vermek için dönen köprünün doğru kapanmaması nedeniyle kapatılmak zorunda kaldı. Neden mi? Çünkü o gün New York’ta hava o kadar sıcaktı ki köprüdeki metal şişti ve kapanma mekanizması çalışmadı. İtfaiyeciler köprünün yeniden trafiğe açılabilmesi için birkaç saat boyunca yapının üzerine su püskürterek soğutmak zorunda kaldı.
Bir trajedi mi? Pek sayılmaz. Ancak bu, çağımızın her geçen gün daha da belirginleşen temel gerçeklerinden birinin kanıtıdır: Dünyamızı artık var olmayan bir iklim koşullarına göre inşa ettik.
Elektrikler neden bu kadar sık kesiliyor?
Elektrik şebekesinin 100 yıl önce olduğu gibi aynı merkezi bağlantı temel mimarisine göre inşa ediyoruz. Bu yüzden bu hafta Beryl Kasırgası 2 milyondan fazla evin elektriğini kesti. Evet, kasırgalar yıkıcıdır. Ancak bundan iki aydan kısa bir süre önce de şehirde aniden çıkan bir fırtına bir milyondan fazla insanı elektriksiz bırakmıştı. Bugünün elektrik şebekesinin dünün iklimi için inşa edildiğini anlamamız için daha kaç elektrik kesintisi olması gerekecek?
Orman yangınlarını neden söndüremiyoruz?
Ya da bu ayın başlarında Kaliforniya’da meydana gelen orman yangınlarını düşünün. Eyaletin batısında tüm zamanların sıcaklık rekorlarının kırıldığı (Palm Springs 50 dereceyi gördü ) bir sıcak hava dalgası sırasında meydana geldiler. İtfaiyecilerin sıcak çarpması riski olmadan yangınlarla mücadele edemeyecekleri kadar sıcaktı hava…
Eğer hava çok daha sıcak olsaydı, su bombardıman uçakları ve helikopterler de uçamazdı. Bu da itfaiyecilerin alevleri kontrol etme kabiliyetini büyük ölçüde azaltırdı.
Sıcaklarda neden bu kadar çok insan ölüyor?
Bir kez bakmaya başladığınızda, Eski Dünya altyapısının tehlike işaretleri her yerde karşınıza çıkıyor. Londra, Paris ve Madrid gibi Avrupa şehirlerindeki binaların ve evlerin büyük çoğunluğunda klima yoktur. Aşırı sıcak dalgası vurduğunda, buralarda yaşayan ve çalışan insanlar giderek daha savunmasız hale geliyor. Nature Medicine‘de yayınlanan yakın tarihli bir çalışmada, 2022 yazında Avrupa’da 60 binden fazla sıcaklığa bağlı ölüm olduğu tahmin ediliyor.
Dünyanın dört bir yanındaki içme suyu barajları aşırı yağış olayları nedeniyle strese giriyor. Havaalanı pistleri sıcakta yumuşayarak uçuş iptallerine neden oluyor. Deniz seviyesi yükseldikçe ve fırtına dalgaları daha güçlü hale geldikçe, kıyı kentlerini selden koruyan deniz duvarları giderek daha etkisiz hale geliyor. Şehirler insan kızartma tavalarına dönüşüyor. Bu yaz Phoenix’te cadde ve kaldırımlardaki yüzey sıcaklıkları 71 dereceye ulaştı. Bu sıcaklık birkaç saniyelik temas bile ciddi yanıklara neden olabilir.
Ekonomi neden bu kadar çok etkileniyor?
Hızla ısınan dünyamıza uyumsuz olan sadece altyapı değil. Ekonomik sistemlerimiz ve kültürel yaşamlarımız da senkronize değil. Yaz Olimpiyatları (ve Amerikan futbolu) 38 derece sıcaklıkta tehlikeli oyunlara dönüşüyor. Sigorta sektörü, deniz seviyesinin yükselmesinden kaynaklanan kalıcı sellerle başa çıkacak şekilde yapılandırılmadı. Suudi Arabistan’da geçen ay 1.300’den fazla insanın kavurucu sıcaklarda öldüğü Hac gibi dini ziyaretlerin aslında ölüm yürüyüşleri olmaması gerekiyordu.
Her ikisi de elektrikli araç devrimine adapte olmakta yavaş kalan Toyota ve GM gibi büyük otomobil üreticileri, dijital çağın şafağında Kodak’ın kaderini paylaşma riskiyle karşı karşıya. Büyük Petrol yöneticileri bile günlerinin sayılı olduğunu biliyorlar. Bu yüzden temiz enerji devrimini raydan çıkarmak veya durdurmak için bu kadar çok mücadele ediyorlar.
Doğru sorular neler?
Tüm bu değişikliklere daha iyi bir teknoloji ile uyum sağlayabileceğimize inanmak cazip geliyor. Daha iyi bir teknolojinin güçlü bir kuvvet olduğu da kesinlikle doğru. Örneğin son yıllarda yenilenebilir enerjinin maliyeti inanılmaz bir düşüş gösterdi. Yirmi yıl önce, iklim değişikliği hakkında yazmaya başladığımda, fosil yakıt yöneticileri fosil yakıtları yakmaya devam etmemiz gerektiğini çünkü yenilenebilir enerjiden daha ucuz olduklarını ve ucuz enerjiye erişimin özellikle Küresel Güney’de ekonomik kalkınma için önemli olduğunu savunuyorlardı.
Şimdi ise bu ekonomik paradigma tersine döndü. Dünyanın hemen her yerinde yenilenebilir enerjiden elde edilen elektrik, fosil yakıtlardan elde edilen elektrikten daha ucuz. Sonuç olarak rüzgâr, jeotermal ve özellikle güneş enerjisinden elde edilen elektrik miktarı hızla artıyor. Petrole dayalı sanayisi ile ünlü Teksas’ta bile şebeke elektriğinin yüzde 70’i yenilenebilir kaynaklardan elde ediliyor.
Bu ilerlemeye rağmen, temiz enerji devrimi, yaşadığımız artan sıcaklık ve aşırı hava koşullarını durdurmak için hâlâ çok yavaş gerçekleşiyor. Aslında, küresel petrol ve gaz tüketimi 2023 yılında tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştı. Aynı sıralarda CO2 emisyon seviyesinin artması da şaşırtıcı olmadı.
Klima deniz mercanlarını kurtarır mı?
İklimlendirme, teknolojik ilerlemenin karmaşıklığına bir başka örnektir. Klima, giderek ısınan iklimlerde birçok insan için bir hayatta kalma aracı haline geliyor, ancak aşırı ısınan bir dünya için sihirli bir çözüm değil. Gezegende 750 milyondan fazla insanın bırakın klimayı, elektriğe bile erişimi yok. Yüz milyonlarca insanın beslenmek için bağımlı olduğu gizemli ve güzel canlılarla dolu okyanusu iklimlendirmeliyiz. Dünya üzerindeki biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesinde kilit öneme sahip olan ormanları havalandırmalıyız. Gıda ürünlerinin yetiştirildiği tarlaları serinletemeyiz.
Aslında klimaya olan bağımlılığımız, karşı karşıya olduğumuz zorlukların gerçek kapsamını ve ölçeğini maskeliyor.
Nihayetinde, iklim krizine mücadele etmek için daha iyi teknolojiler inşa etmekle ilgili değildir. Bundan çok daha büyük bir mesele. Dünyamızı yeniden inşa etmemiz gerekiyor. Hızla yükselen sıcaklıklar ve aşırı hava koşulları bizi nasıl yaşadığımızla ilgili her şeyi yeniden düşünmeye zorluyor. Enerjimizi nereden aldığımızı, gıdalarımızı nasıl yetiştirdiğimizi, şehirlerimizi nasıl inşa ettiğimizi ve en önemlisi kime oy verdiğimizi yeniden ölçüp tartmalıyız.
Eski yöntemlere sarılmayı ne kadar çabuk bırakır ve herkes için daha akıllı, daha sürdürülebilir, daha adil bir gelecek inşa etmeye odaklanırsak, biz ve bu gezegendeki her canlı o kadar iyi durumda olacağız.
İklim krizi sırasında kaybettiklerimiz dehşet boyutlara ulaştı. Ancak bu mücadelede nelerin kazanılabileceği de hâlâ hayal edilmeye değer.”
Bu yazı ilk kez 25 Temmuz 2024’te yayımlanmıştır.
https://edition.cnn.com/2024/07/12/opinions/climate-crisis-change-extreme-weather-infrastructure/index.html
