Modern toplumlarda yaşayan bireyler olarak inşa ettiğimiz yaşam tarzı ve günlük alışkanlıklarımız gezegenimize geri dönüşü olmayacak zararlar vermemize sebep oluyor. Kaybettiklerimizin bazılarını geri getiremeyiz ama dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç demek için de fazla ümit dolu bir insanım. İklim değişikliği ve küresel ekosistem krizinden çıkışımızın en etkili devasının gelecek nesiller olduğuna duyduğum inançla ifade etmek isterim ki çevreyi koruma ve sürdürülebilirlik konusunda en büyük etkiyi yaratabilecek grup çocuklardır.

Çocuklarımız, geleceğin liderleri ve değişim ajanları olmaları hasebiyle çevre bilincini erken yaşta edinmeleri, dünyanın karşı karşıya kaldığı krizlerle mücadele etmek için büyük bir önem taşır.

Çevre bilincine sahip olmak, çocukların yaşamları boyunca sürdürülebilirlik ve çevre koruma konularına duyarlı olmalarını sağlarken, çevresel sorunları anlamalarını ve çözüm arayışında aktif rol almalarını da beraberinde getirir.

Tutum değişikliği davranış değişikliğinin önünü açar ve geleceğin toplumu çevre dostu davranışları benimser. Bu davranışlar arasında enerji tasarrufu yapma, geri/ileri dönüşüm yapma, su tüketimini azaltma, doğa dostu tasarımlar üretme gibi çevre üzerinde olumlu etkisi olan alışkanlıklar yer alır.

Çocuklara çevre bilinci nasıl aşılanabilir?

Çocuklara çevre bilinci aşılamak için farklı yöntemlerden faydalanabiliriz:

1. Rol Model Olmak: Çocuklar yetişkinlerin davranışlarını taklit ederler. Bu nedenle, çevre dostu davranışları kendi yaşamımızda uygulamamız iyi bir başlangıç olacaktır. Örneğin, geri dönüşüm yapmak, suyu ve enerjiyi tasarruflu kullanmak, çevreye büyük zarar veren endüstrileri ekonomik olarak destekleyen satın alma alışkanlıklarımızı değiştirmek gibi çevre dostu alışkanlıkları göstererek çocuklara ilham olabiliriz.
2. Doğa ile Kopan Bağlarımızı Onarmak: Üzülerek ifade etmeliyim ki şehirlerimizi doğanın bir parçası olduğumuz bilinci ile inşa etmiyoruz. Çocuklara doğayla doğrudan etkileşim imkânı sağlamak, çevre bilincini geliştirmelerine büyük katkı sağlayacaktır. 12 yıldır tekrarladığım bir ilke var: “Tanımadığımız için tüm bunlar. Tanısan sever, seversen korursun!” Doğa yürüyüşleri, teras/balkon bahçeciliği, tabiat günlüğü tutma, doğa oyunları oynama, komşu canlılarımızı gözlemleme gibi etkinliklerle çocukları doğal çevreyle tanış kılarak bitki ve hayvan yaşamı hakkında bilgi verip onların merakını ve ilgisini artırabiliriz.
3. Farkındalık Kazandırıcı Eğitimler: Çocuklara çevre hakkında bilgi vermek ve farkındalıklarını artırmak için eğitici etkinlikler düzenleyebilir yahut halihazırda mevcut programlara katılabiliriz.
4. Oyun: Çevre bilinci aşılamak için yaratıcı ve etkileşimli oyunlar en güçlü araç. Örneğin, doğa ile etkileşim kurup 5 duyu organımızı kullanmamızı teşvik eden Tabiatın İzinde gibi oyunlar, doğal materyallerle doğada sanat yapma yani landart, geri dönüşüm malzemeleriyle el sanatları üretmek, çevre koruma temalı kutu oyunları oynamak öğrenmeyi eğlenceli hale getirerek sosyal duygusal beceri gelişimine ve olumlu tutum değişikliğine büyük katkı sağlar.
5. Toplumsal Projelere Katılım: Çocukları çevreyle ilgili toplumsal projelere dahil etmek, onların aktif rol almasını sağlar. Okul veya yerel topluluk projelerine katılarak çevre temizliği, ağaç dikimi gibi etkinliklerde çocuklar çevreye yönelik sorumluluk duygusu ve toplumsal farkındalık kazanır.
6. Hikâye ve masallar: Çocuklar hikâye ve masallar aracılığıyla yaşadıkları çevre ile daha iyi bağlantı kurarlar. Çevre dostu hikayeleri ve kitapları okuyarak çocuklarımızın çevre bilinci kazanmasına katkıda bulunabiliriz.

Unutulmamalı ki sosyal duygusal becerilerin gelişimi süreklilik gerektirir. Bu nedenle, bu yöntemleri düzenli olarak uygulayarak çocukların çevre bilincini güçlendirebiliriz.

Çevre Kahramanları, Çevre Dedektifleri ve daha pek çok proje

Çocuklara çevre bilinci kazandırmak için dünyada ve ülkemizde birçok önemli çalışma ve girişim bulunuyor.

UNESCO Çevre Eğitimi Programı ilk akla gelenlerden biri… UNESCO, çevre eğitimini teşvik etmek için farklı ekosistemler üzerinde özelleşmiş çeşitli projeler yürütüyor. Bu projeler arasında sürdürülebilirlik eğitimi, doğa koruma programları ve küresel çevre sorunlarına odaklanan eğitim materyallerinin geliştirilmesi yer alıyor.

Çocuklar İçin Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) de çocukların çevre konularında bilinçlenmelerini ve eyleme geçmelerini teşvik etmek için projeler yürütüyor. Örneğin, “Çevre Kahramanları” programı, çocuklara çevre dostu davranışlar konusunda farkındalık kazandırmayı amaçlıyor.

Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Sıfır Atık projesi, Sayın Emine Erdoğan’ın da himayesi ve üstün gayretleri ile ülkemizden çıkarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü’nün ilanı ile sonuçlanan büyük bir farkındalık hareketine dönüşmüştür. Bakanlığın ayrıca çocuklara çevre bilinci kazandırmayı amaçlayan Çevre Dedektifleri eğitim programı bulunuyor.

TEMA Vakfı’nın Doğa Eğitim Programlarında da okul öncesinden liseye geniş bir skalada etkinlik bazlı eğitim programları var, dijital olarak bu programlara herkesin ulaşması ve kullanması mümkün.

Doğa Derneği ise ulusal ve uluslararası birçok partner kuruluşla doğa koruma alanında çeşitli değişim programları aracılığıyla birçok eğitim faaliyeti yürütüyor.

Usturlab’ın Orman Kaşifleri Doğada Bilim Eğitim Programı’nın amacı da, çocuklara doğayı sevdirmek, doğa ve orman ekosistemini keşfetmelerini sağlamak, biyolojik çeşitlilik, orman koruma ve sürdürülebilirlik konularında farkındalık oluşturmak ve çevre bilinci geliştirmek. Bu program kapsamında çocuklara doğa bilimleri, orman ekosistemi, bitki ve hayvan türleri, orman koruma, doğal kaynaklar, biyomimikri, iklim değişikliği gibi konularda interaktif sunumlar, doğa yürüyüşleri, oyunlar ve etkileşimli etkinliklerle desteklenmiş bir eğitim veriliyor.

Çevre bilincine sahip çocuklar yarını nasıl değiştirebilir?

Bugün çevre bilinci duyarlılığı kazanmış çocuklar, yarın çeşitli şekillerde çevreye olumlu etkilerde bulunacaktır. Çevre bilinci duyan çocuklar, günlük yaşamlarında sürdürülebilir alışkanlıklar geliştirir. Örneğin, enerji ve su tasarrufu yapar, ileri dönüşümü hayatının bir parçası kılmaya gayret eder, atık azaltma konusunda bilinçli tercihlerde bulunur, doğa koruma projelerine katılarak aktif rol alırlar.

Liderlik rolü üstlenerek okulda veya bulundukları topluluklarda çevre kulüpleri kurabilir, çevreyle ilgili projeler başlatabilir veya konferanslar, seminerler düzenleyebilirler.

Çocuklar, çevre sorunlarına yönelik yenilikçi çözümler sunabilirler. Teknoloji, bilim ve mühendislik alanlarında yeteneklerini kullanarak, atık yönetimi, yenilenebilir enerji, su koruma gibi konularda yenilikçi projeler geliştirebilirler.
Onların etkileyici çabaları, çevre koruma ve sürdürülebilirlik alanında büyük bir etki yaratacak ve geleceğimizi daha yaşanabilir bir hale getirecektir.

Bizim tek yapmamız gereken, kendi öğrenilmiş acizliklerimizi gelecek nesillerimizin omuzlarına yüklememek. Kim bilir onlar sağlıklı bir bağ inşa etsin gayesiyle çabalarken belki biz de iyileşiriz.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Bu yazı ilk kez 5 Haziran 2023’te yayımlanmıştır.

Modern toplumlarda yaşayan bireyler olarak inşa ettiğimiz yaşam tarzı ve günlük alışkanlıklarımız gezegenimize geri dönüşü olmayacak zararlar vermemize sebep oluyor. Kaybettiklerimizin bazılarını geri getiremeyiz ama dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç demek için de fazla ümit dolu bir insanım. İklim değişikliği ve küresel ekosistem krizinden çıkışımızın en etkili devasının gelecek nesiller olduğuna duyduğum inançla ifade etmek isterim ki çevreyi koruma ve sürdürülebilirlik konusunda en büyük etkiyi yaratabilecek grup çocuklardır.

Çocuklarımız, geleceğin liderleri ve değişim ajanları olmaları hasebiyle çevre bilincini erken yaşta edinmeleri, dünyanın karşı karşıya kaldığı krizlerle mücadele etmek için büyük bir önem taşır.

Çevre bilincine sahip olmak, çocukların yaşamları boyunca sürdürülebilirlik ve çevre koruma konularına duyarlı olmalarını sağlarken, çevresel sorunları anlamalarını ve çözüm arayışında aktif rol almalarını da beraberinde getirir.

Tutum değişikliği davranış değişikliğinin önünü açar ve geleceğin toplumu çevre dostu davranışları benimser. Bu davranışlar arasında enerji tasarrufu yapma, geri/ileri dönüşüm yapma, su tüketimini azaltma, doğa dostu tasarımlar üretme gibi çevre üzerinde olumlu etkisi olan alışkanlıklar yer alır.

Çocuklara çevre bilinci nasıl aşılanabilir?

Çocuklara çevre bilinci aşılamak için farklı yöntemlerden faydalanabiliriz:

1. Rol Model Olmak: Çocuklar yetişkinlerin davranışlarını taklit ederler. Bu nedenle, çevre dostu davranışları kendi yaşamımızda uygulamamız iyi bir başlangıç olacaktır. Örneğin, geri dönüşüm yapmak, suyu ve enerjiyi tasarruflu kullanmak, çevreye büyük zarar veren endüstrileri ekonomik olarak destekleyen satın alma alışkanlıklarımızı değiştirmek gibi çevre dostu alışkanlıkları göstererek çocuklara ilham olabiliriz.
2. Doğa ile Kopan Bağlarımızı Onarmak: Üzülerek ifade etmeliyim ki şehirlerimizi doğanın bir parçası olduğumuz bilinci ile inşa etmiyoruz. Çocuklara doğayla doğrudan etkileşim imkânı sağlamak, çevre bilincini geliştirmelerine büyük katkı sağlayacaktır. 12 yıldır tekrarladığım bir ilke var: “Tanımadığımız için tüm bunlar. Tanısan sever, seversen korursun!” Doğa yürüyüşleri, teras/balkon bahçeciliği, tabiat günlüğü tutma, doğa oyunları oynama, komşu canlılarımızı gözlemleme gibi etkinliklerle çocukları doğal çevreyle tanış kılarak bitki ve hayvan yaşamı hakkında bilgi verip onların merakını ve ilgisini artırabiliriz.
3. Farkındalık Kazandırıcı Eğitimler: Çocuklara çevre hakkında bilgi vermek ve farkındalıklarını artırmak için eğitici etkinlikler düzenleyebilir yahut halihazırda mevcut programlara katılabiliriz.
4. Oyun: Çevre bilinci aşılamak için yaratıcı ve etkileşimli oyunlar en güçlü araç. Örneğin, doğa ile etkileşim kurup 5 duyu organımızı kullanmamızı teşvik eden Tabiatın İzinde gibi oyunlar, doğal materyallerle doğada sanat yapma yani landart, geri dönüşüm malzemeleriyle el sanatları üretmek, çevre koruma temalı kutu oyunları oynamak öğrenmeyi eğlenceli hale getirerek sosyal duygusal beceri gelişimine ve olumlu tutum değişikliğine büyük katkı sağlar.
5. Toplumsal Projelere Katılım: Çocukları çevreyle ilgili toplumsal projelere dahil etmek, onların aktif rol almasını sağlar. Okul veya yerel topluluk projelerine katılarak çevre temizliği, ağaç dikimi gibi etkinliklerde çocuklar çevreye yönelik sorumluluk duygusu ve toplumsal farkındalık kazanır.
6. Hikâye ve masallar: Çocuklar hikâye ve masallar aracılığıyla yaşadıkları çevre ile daha iyi bağlantı kurarlar. Çevre dostu hikayeleri ve kitapları okuyarak çocuklarımızın çevre bilinci kazanmasına katkıda bulunabiliriz.

Unutulmamalı ki sosyal duygusal becerilerin gelişimi süreklilik gerektirir. Bu nedenle, bu yöntemleri düzenli olarak uygulayarak çocukların çevre bilincini güçlendirebiliriz.

Çevre Kahramanları, Çevre Dedektifleri ve daha pek çok proje

Çocuklara çevre bilinci kazandırmak için dünyada ve ülkemizde birçok önemli çalışma ve girişim bulunuyor.

UNESCO Çevre Eğitimi Programı ilk akla gelenlerden biri… UNESCO, çevre eğitimini teşvik etmek için farklı ekosistemler üzerinde özelleşmiş çeşitli projeler yürütüyor. Bu projeler arasında sürdürülebilirlik eğitimi, doğa koruma programları ve küresel çevre sorunlarına odaklanan eğitim materyallerinin geliştirilmesi yer alıyor.

Çocuklar İçin Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) de çocukların çevre konularında bilinçlenmelerini ve eyleme geçmelerini teşvik etmek için projeler yürütüyor. Örneğin, “Çevre Kahramanları” programı, çocuklara çevre dostu davranışlar konusunda farkındalık kazandırmayı amaçlıyor.

Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Sıfır Atık projesi, Sayın Emine Erdoğan’ın da himayesi ve üstün gayretleri ile ülkemizden çıkarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü’nün ilanı ile sonuçlanan büyük bir farkındalık hareketine dönüşmüştür. Bakanlığın ayrıca çocuklara çevre bilinci kazandırmayı amaçlayan Çevre Dedektifleri eğitim programı bulunuyor.

TEMA Vakfı’nın Doğa Eğitim Programlarında da okul öncesinden liseye geniş bir skalada etkinlik bazlı eğitim programları var, dijital olarak bu programlara herkesin ulaşması ve kullanması mümkün.

Doğa Derneği ise ulusal ve uluslararası birçok partner kuruluşla doğa koruma alanında çeşitli değişim programları aracılığıyla birçok eğitim faaliyeti yürütüyor.

Usturlab’ın Orman Kaşifleri Doğada Bilim Eğitim Programı’nın amacı da, çocuklara doğayı sevdirmek, doğa ve orman ekosistemini keşfetmelerini sağlamak, biyolojik çeşitlilik, orman koruma ve sürdürülebilirlik konularında farkındalık oluşturmak ve çevre bilinci geliştirmek. Bu program kapsamında çocuklara doğa bilimleri, orman ekosistemi, bitki ve hayvan türleri, orman koruma, doğal kaynaklar, biyomimikri, iklim değişikliği gibi konularda interaktif sunumlar, doğa yürüyüşleri, oyunlar ve etkileşimli etkinliklerle desteklenmiş bir eğitim veriliyor.

Çevre bilincine sahip çocuklar yarını nasıl değiştirebilir?

Bugün çevre bilinci duyarlılığı kazanmış çocuklar, yarın çeşitli şekillerde çevreye olumlu etkilerde bulunacaktır. Çevre bilinci duyan çocuklar, günlük yaşamlarında sürdürülebilir alışkanlıklar geliştirir. Örneğin, enerji ve su tasarrufu yapar, ileri dönüşümü hayatının bir parçası kılmaya gayret eder, atık azaltma konusunda bilinçli tercihlerde bulunur, doğa koruma projelerine katılarak aktif rol alırlar.

Liderlik rolü üstlenerek okulda veya bulundukları topluluklarda çevre kulüpleri kurabilir, çevreyle ilgili projeler başlatabilir veya konferanslar, seminerler düzenleyebilirler.

Çocuklar, çevre sorunlarına yönelik yenilikçi çözümler sunabilirler. Teknoloji, bilim ve mühendislik alanlarında yeteneklerini kullanarak, atık yönetimi, yenilenebilir enerji, su koruma gibi konularda yenilikçi projeler geliştirebilirler.
Onların etkileyici çabaları, çevre koruma ve sürdürülebilirlik alanında büyük bir etki yaratacak ve geleceğimizi daha yaşanabilir bir hale getirecektir.

Bizim tek yapmamız gereken, kendi öğrenilmiş acizliklerimizi gelecek nesillerimizin omuzlarına yüklememek. Kim bilir onlar sağlıklı bir bağ inşa etsin gayesiyle çabalarken belki biz de iyileşiriz.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Bu yazı ilk kez 5 Haziran 2023’te yayımlanmıştır.