Dünyanın en büyük küresel spor etkinliği olan ve dört yılda bir düzenlenen Dünya Kupası için geri sayım başladı. 20 Kasım’da Katar’ın Doha kentinde çalacak ilk düdükle birlikte Dünya Kupası, hem futbolseverleri hem de turizm endüstrisini heyecanlandıracağa benziyor. Katar, bu tür büyük organizasyonlara yabancı değil. Dünyanın en iyi tenisçileri, golfçüleri buradaki büyük turnuvalara defalarca ve düzenli olarak katıldılar. Ancak bu kupanın bir ayrıcalığı var. Çünkü Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA) bir Ortadoğu ülkesinde ilk kez böylesi bir etkinliğe izin veriyor.
2022 Dünya Kupası’nın farkı ne?
Bu turnuvanın diğer turnuvalardan faklı, sadece coğrafi konumundan kaynaklanmıyor. 2022 Dünya Kupası, ilk kez sonbahar ve kış mevsiminde yapılacak. Oysa daha önceki tüm kupalar yazın oynanmıştı.
Öte yandan, turnuvaya katılan misafirler türünün tek örneği otellerde konaklayacaklar; turnuvada kadın hakemler düdük çalacak; maçlar sıcaklığı yirmi derece kadar düşürme kapasiteli soğutma sistemlerinin olduğu teknoloji harikası statlarda oynanacak ve futbolun geleceğini değiştireceği rivayet edilen otomatik ofsayt sistemi ilk defa burada kullanılacak. Kısacası Katar Dünya Kupası ile turnuva tarihindeki birçok ilke tanıklık edilecek.
21 Kasım-18 Aralık arası dönemde gerçekleşecek olan turnuvaya son kez 32 takım katılacak. 4’er takımdan oluşan 8 gruptaki her takım en az 3 maç oynayacak. Eleme aşamasında seçilen ilk 16 takım, çeyrek final ve yarı finalde oynayacak.[efn_note]FIFA WORLD CUP OATAR 2022, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.qatar2022.qa/sites/default/files/2022-08/FIFA-World-Cup-Qatar-2022-match-Schedule-EN.pdf[/efn_note] Tüm maçlar Doha’nın 56 kilometrelik bir yarıçap içinde yer alan 8 stadyumda yapılacak ve stadyumlara metro ile kolayca ulaşım sağlanabilecek.
Statlar birbirine çok yakın olmakla birlikte en uzak stat sadece bir saatlik bir mesafede. 2018 yılı Dünya Kupası’na ev sahipliği yapan Rusya’da maçlar 11 şehre yayılmıştı.[efn_note]Russia | Detailed Evaluation Report, 1https://web.archive.org/web/20101214044951/http://www.fifa.com/mm/document/tournament/competition/01/33/74/52/b5ruse.pdf[/efn_note]
Stadyumlardan 7 tanesi 40 bin kapasiteye sahipken, 18 Aralık gecesi final maçına sahne olacak olan ve Katar’ın en büyük stadyumu olan Lusail 80 bin izleyici kapasitesine ve altın dış cephe kaplamasına sahip. Stadyum, mekânı sıcak rüzgârdan koruyan, tozu dışarıda tutan ve stadyumun klimasının yükünü azaltmak için gölge sağlarken sahanın büyümesi için yeterli ışık sağlayan politetrafloroetilenden (PTFE)[efn_note]PTFE: geniş frekans aralıklarında yüksek yalıtkan gücü, yüzey dayanıklılığı ve düşük kayıp faktörü gibi özelliklere sahip olan madde. Özel tekniklerle yeterli elektrokondaktivite ile anti-statik kaplama olarak kullanılmaktadır.[/efn_note] yapılmış bir çatı da dâhil olmak üzere bir dizi sürdürülebilirlik özelliğine sahip olması ile dikkat çekiyor.
Katar Ulusal Vizyon 2030, ekonomik, sosyal, insani ve çevresel kalkınma hedefleri doğrultusunda Katar’ı 2030 yılına kadar sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirebilecek gelişmiş bir topluma dönüştürme amacıyla başlatıldı. Bu hedefler göz önünde bulundurularak Lusail Stadyumu tasarımı, çevre dostu bina uygulamaları, enerji tasarrufu ve inşaat atıklarının geri dönüştürülmesi gibi bir dizi sürdürülebilirlik özelliğine sahip olacak şekilde inşa edildi. Lusail Stadyumu, Küresel Sürdürülebilirlik Değerlendirme Sistemi (GSAS) kapsamında en yüksek sürdürülebilirlik derecesini aldı.
Katar turizm sektörünün büyük sınavı
Dünya Kupası, Katar turizm sektörü için çok büyük bir sınav olacak.
30 Eylül itibariyle mevcut 3,08 milyon biletin 2,4 milyonunun satışı gerçekleşti[efn_note]FIFA, https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-world-cup-qatar-2022-tm-ticket-sales-reach-2-45-million[/efn_note] ve en az 1,5 milyon taraftarın ülkeye gelmesi bekleniyor. Dolayısıyla Katar tarihinde ilk kez bu kadar çok sayıda yabancı turisti sadece 28 gün içerisinde ağırlamak zorunda kalacak. Bunu bir meydan okuma olarak görmek mümkün. Ancak Katar, bu meydan okumanın büyük bir ekonomik fırsat olduğunun farkında ve bu fırsatı değerlendirilmek için 12 yıllık hazırlık süreci boyunca pek çok adım attı.
En pahalı Dünya Kupası
Mega bir spor etkinliği düzenlemek büyük paralar gerektirir. Örneğin 2008 yılında Pekin’de düzenlenen Yaz Olimpiyatları için Çin yaklaşık 40 milyar dolar harcadı; Rusya ise 2014’te düzenlenen Soçi Kış Oyunları için 50 milyar dolar harcama yaptı.
Dünya Kupası tarihindeki en yüksek harcama da 15 milyar dolar ile Brezilya’ya aitti; Katar 2022 Dünya Kupası’na ev sahipliği yapana kadar. Zira Katar’ın, bu dev organizasyona hazırlanırken yeni yollar, toplu taşıma hizmetleri, oteller, spor tesisleri, müzeler ve inovasyon merkezleri inşa etmek için 300 milyar dolar düzeyinde bir harcama yaptığı tahmin ediliyor.[efn_note]Totalsport, https://www.totalsportal.com/money/cost-hosting-fifa-world-cup/[/efn_note]
Katar son yıllarda yaptığı yatırımlar sayesinde milyonlara hizmet etme kabiliyetine sahip bir ülke konumuna geldi. Geçen süre zarfında taraftarlar için geleneksel otel odalarından yüzen oteller olarak bilinen yolcu gemilerine, villalardan çöl kamplarına kadar çeşitli konaklama alanları oluşturuldu. Spor etkinlikleri için yeni bir altyapı, hava soğutmalı ve sıfır karbonlu statlar, müsabakaların izleneceği VIP süitler, antrenman alanları ve açık hava alanlarının yanı sıra hayranların futbolcuları izleyebileceği taraftar bölgeleri inşa edildi. Taraftarların maç yoğunluğu sonrası eğleneceği golf sahaları, tema parkları, müzeler ve marinalar da unutulmadı.
Dünya Kupası’nın ekonomik etkisi
Katar misafirlerini ağırlamak için konaklama konusunda çeşitli seçenekler sunmak adına birçok adım atmış olsa da ülke kapasitenin bir yere kadar yeteceği bilinen bir gerçek. Bu kapsamda Dünya Kupası’ndan fayda sağlayacak tek ülke Katar olmayacak; yani Dünya Kupası ülke sınırlarını aşacak. Katar’a kısa uçuşlar ile her gün taraftarların kolaylıkla gidip gelebileceği Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Bahreyn, Kuveyt, Ürdün ve Umman bu fırsatlardan faydalanacak öncelikli ülkeler olarak ön plana çıkıyor. Çünkü BAE’nin 100 bin, Suudi Arabistan’ın yaklaşık 600 bin, Bahreyn’in 18 binden fazla otel kapasitesi mevcut.[efn_note]The National News, https://www.thenationalnews.com/uae/2022/02/07/qatar-world-cup-to-give-gulf-tourism-lift-as-neighbours-tap-into-demand/[/efn_note]
Geçtiğimiz aylarda Katar Havayolları’nın Dünya Kupası bilet sahiplerini Doha’dan alıp bölge merkezlerine düzenli tarifeli uçuşlar ile günlük uçuşunu sağlamak için Flydubai, Saudia, Kuwait Airlines ve Oman Air ile anlaşmalar imzaladığını duyurması da bunu destekliyor. Katar Havayolları tarafından yapılan açıklamaya göre, günde 168 uçuş gerçekleşecek.
İran da Dünya Kupası taraftarlarını ağırlamak için oldukça hevesli olarak öne çıkan diğer bölge ülkelerinden biri. Ziyaretçiler için ücretsiz tek veya çok giriş-çıkış imkânı sunmayı düşünen İran, iki ülke arasındaki uçuş sayısını ve özellikle taraftarların Kiş Adası’nda konaklamasını sağlayacak tekne turlarını artırmayı planlıyor.[efn_note]Aljazeera, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/12/iran-preparing-to-host-world-cup-fans-after-agreement-with-qatar[/efn_note] Ancak her ihtimal göz önünde bulundurulduğunda bu ülkeler içerisinde taraftarların en çok tercih edeceği ülkenin BAE olma olasılığı oldukça yüksek.
Katar Dünya Kupası’ndan ne bekliyor?
2022 Dünya Kupası’na ev sahipliği yapma hakkı kazanan Katar’ın, 12 yıl süren hazırlık sürecinde karşılaştığı zorlukların ve gösterdiği çabaların arka planına bakmakta fayda var. Bu noktada iki önemli husus öne çıkıyor.
Bunlardan ilki, altyapısını inşa eden yabancı işçilerin, işten ayrılamaması, işverenlerinin izni olmadan iş değiştirememesi, pasaportlarına el konulması, ülkeyi terk edememesi[efn_note]BBC, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-35931031[/efn_note] ve ülkelerin sınırlarını kapattığı ve hayatın neredeyse durduğu COVİD-19 süresince insani yaşam için uygun olmayan koşullarda yaşamak zorunda bırakılmaları gibi kötü muameleler nedeniyle yıllarca sürdürdüğü insan hakları ihlalleri.[efn_note]The Guardian, https://www.theguardian.com/global-development/2022/sep/20/workers-qatar-world-cup-football-stadiums-toil-in-debt-and-squalor Human Rights Watch, https://www.hrw.org/news/2021/12/18/qa-migrant-worker-abuses-qatar-and-fifa-world-cup-2022, https://www.hrw.org/report/2020/08/24/how-can-we-work-without-wages/salary-abuses-facing-migrant-workers-ahead-qatars[/efn_note]
Bir diğeri ise 2022 Dünya Kupası’na ev sahibi olabilmek adına futbol yetkililerine 5 milyon dolardan fazla rüşvet vererek Dünya Kupası’nı satın aldığı yönünde ortaya atılan iddialar karşısında[efn_note]BBC, https://www.bbc.com/sport/football/27652181[/efn_note] 2014 yılında FIFA tarafından açılan yolsuzluk soruşturması.[efn_note]BBC, https://www.bbc.com/sport/football/30042309[/efn_note] Tüm bu zorluklar ile yüzleşen Katar, 2010 yılında hak kazandığı Dünya Kupası ev sahipliğini muhafaza etmeyi başardı.
Katar’ın hedefi ne?
Geçen bu zorlu sürece Katarlıların neden katlandığı önemli bir soru olarak akıllara geliyor. Yanıtı ise Katar’ın hedeflerinde aramak gerek.
Katar öncelikli olarak dış politika, sonrasında ise çeşitlenmiş bir ekonomi hedefine ulaşmaya çok önem veriyor. Bu hedeflerine ulaşmak adına büyük bir yol kat etme şansını elde etmek için de 2022 Dünya Kupası’nı önemli bir yere konumlandırıyor.
2010 yılında dünyadaki pek çok insan tarafından muhtemelen haritada konumu dahi bilinmeyen ve ziyaret edilmesi düşünülmeyen Katar, tüm dünya kamuoyu tarafından tanınmak ve çeşitli ülkeler ile ilişkiler/ortaklıklar kurmak; yani itibar, yumuşak güç, marka bilinci oluşturmak, ulusal güvenliğini sağlamlaştırmak ve Körfez’deki jeopolitik konumunu güçlendirmek istiyor. Geçen süreç boyunca kısmen de olsa bu isteklerinden bazılarını gerçekleştiren Katar, Dünya Kupası ile görünürlüğünü daha da artırmayı ve statüsünü iyileştirmeyi hedefliyor.
Ayrıca modern ve gelişmiş bir ekonomi hedefine doğru ilerleyen Katar, 2010-2022 yılları arasında gerçekleştirdiği yatırımlar ile ekonomik kalkınmayı, yeni iş olanakları yaratmayı, bölgeye yeni yetenekli profesyonelleri çekmeyi ve turizm faaliyetlerini artırmayı hedefliyor. Tüm bu yatırımların meyvesi olarak Katar’ın, 2022 Dünya Kupası’ndan 17-20 milyar dolar arasında bir gelir elde edeceği tahmin ediliyor.[efn_note]Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-06-22/soccer-world-cup-to-add-up-to-17-billion-to-qatari-economy?leadSource=uverify%20wall ve Arabian Business, https://www.arabianbusiness.com/gcc/fifa-world-cup-2022[/efn_note] Katar’ın bu hedeflerine ulaşması imkânsız değil. Çünkü böylesine yatırımlar bir dalgalanma etkisi yaratarak sonraki yıllarda da ülke ekonomisine sağlayacağı büyük katkı ile sürdürülebilir kalkınmayı destekleyecektir.
Kupa bitince o kadar yatırım ne olacak?
İnşa edilen altyapının etkisi sadece Dünya Kupası dönemi ile sınırlı olmayacaktır.
Dünya Kupası’nın en çok fayda sağlayacağı havacılık, otelcilik ve turizm sektörleri sunacakları hizmet ile ülkeye turist akışının artmasına katkı sağlayacaktır. Keza 2011 yılında yayınlanan bir makalede, Dünya Kupası veya Olimpiyat Oyunları gibi bir etkinliklere ev sahipliği yapmanın ülke turizmini ortalama %8 oranında artırdığı sonucuna ulaşılmıştır.[efn_note]Johan Fouriea ve María Santana-Gallego, ‘The impact of mega-sport events on tourist arrivals’, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0261517711000148[/efn_note]
Katarlı yetkililerin 2030 yılındaki 6 milyondan fazla turisti ülkelerine çekme hedefi yerindedir.[efn_note]Qatar Tourism, https://www.qatartourism.com/en/news-and-media/press-releases/eawb-qatar-tourism-launches-new-campaign-and-continues-its-goal-to-welcome-six-million-visitors-by-2030[/efn_note] Turnuvada aktif bir şekilde rol alan ülke markalarının etkin yönetimi ve iyi pazarlanması sonucunda Katar ile iş yapma konusunda güveni güçlendirerek ülke için uzun vadede ticari değer yaratacaktır. Ekonomik büyümede yaşanacak olası artışlar sayesinde ülkedeki yabancı yatırımlar da doğal olarak artacaktır.
Ayrıca turnuva sorunsuz bir şekilde ilerlerse, Katar’ın daha fazla spor etkinliklerine ev sahipliği yapması için tercih edilen ülkelerden biri olmasının yolunu açacaktır. Bu ise Katar’ın spor sezonları başlangıcında takımlar için eğitim ve rehabilitasyon merkezi olmasını sağlayabilir.
Tüm bunların gerçekleşmesi durumunda Katar, kendisini Orta Doğu’da spor ve politik-ekonomik merkez üssü olarak kalıcı bir miras bırakacak şekilde konumlandıracaktır.
Bütün bu gelişmelerin ülke ekonomisi için doğrudan ve dolaylı yansımalar sonucu kalıcı faydalar sağlayacağı açık. Bu kapsamda Dünya Kupası’nı Katar için Vizyon 2030 amacı kapsamında tam bir kazan-kazan projesi olarak görmek mümkün.
Katar böylesine zorlu bir meydan okumada çıkacağı maçı, ortaya koyacağı performans sonucu altın gol ile kazanma şansına sahip. Dünya Kupası, gelecek için Katar’ın en büyük golü olabilir.
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.
Bu yazı ilk kez 4 Ekim 2022’de yayımlanmıştır.
