İnsanoğlu zaman denen kavramı yarattı ve sonra da onun esiri oldu. 2023 olarak adlandırdığımız zaman dilimi de bitiyor. Dolayısıyla hayat olarak adlandırdığımız süre de geçiyor.
Peki, nasıl bir deneyimdi 2023?
Elbette, 2023 dış dünyamızda birçok yankılara neden oldu. İnsanlık her yıl olduğu gibi doğal afetlerden, dramlardan, trajedilerden, travmalardan, olumsuz olaylardan, savaşlardan, soykırımlardan nasibini aldı.
Dünyanın geri kalanında da uzmanlar kendi uzmanlık alanlarıyla ilgili yılın bir değerlendirmesi yapıyor. 2023’te en çok dinlediğimiz müzik türlerinin, şarkıların, sanatçıların, podcastlerin bir özetini sunmaya başlayan dijital müzik platformlarından yılsonu bilançolarını çıkarmaya başlayan şirketlere kadar, birçok kuruluş 2023 yılı değerlendirmesi telaşında. Tüm bunlar 2024 için yapılacak planları ve stratejileri de şekillendiriyor elbette.
2023’teki iç dünyanıza yolculuk
Peki, kendi iç dünyanızda bir yılsonu değerlendirmesi yapmaya ne dersiniz? İç dünyanız için bir 2023 özeti yapsanız, nelerden bahsederdiniz?
Herkesin kendi uzmanlık alanı olan iç dünyasını gözden geçirmesine ve bu perspektiften 2023 yılını değerlendirmesine yardımcı olmak için yazılan bu yazıda söz konusu değerlendirmeyi yapmanızı kolaylaştıracak bazı sorular bulacaksınız.
Fakat siz okurları baştan uyarmak istiyorum: Bu sorular magazinsel psikoloji dergilerinde yer alan “Bu yıl seni en çok ne mutlu etti, en çok kime kızdın” tadında sorular olmayacak.
Bu yazıdaki sorular, kendi içsel süreçlerinizi daha derinden incelemenize yardımcı olmak amacıyla hazırlanan sorular.
Şimdi lütfen çayınızı/kahvenizi alın, arkanıza yaslanın ve soruları okumaya başlayın. Bakalım bu sorularla harekete geçen zihniniz sizi nerelere götürecek?
Bekleyiş: 2023’te neyi, nasıl bekledin?
Hayatımız boyunca sürekli bir şeyler bekliyoruz. Sınav notumuzun açıklanmasını bekliyoruz. Doğum günümüzün gelmesini bekliyoruz. Âşık olduğumuz kişinin aramasını bekliyoruz. Ruh eşimizi bekliyoruz. Otobüsü bekliyoruz. Arkadaşımızın aramasını bekliyoruz. Sosyal medya paylaşımımızın beğenilmesini bekliyoruz. Yazın gelmesini bekliyoruz. İş görüşmesi sonrasında aranmayı bekliyoruz. Bekliyor da bekliyoruz.
2023’te nelerin olmasını bekledin? Bu, nasıl bir bekleyişti? Sabırsız mıydın? Rendelenerek, yani “Neden olmuyor, ya olmazsa” gibi endişeli bir ruh hali içerisinde mi bekledin? Yoğun bir beklenti içine girerek mi bekledin? Neyi beklediğini bilerek mi bekledin? Yoksa tamamen bir belirsizlik içerisinde, burnunun ucunu dahi göremeden mi bekledin? Tüm bu bekleme yolculuğunun ne kadar önemli bir deneyim olduğunu bilerek ve deneyimlerek, huşu ve tatlı bir merak içinde mi bekledin? Yoksa bir an önce beklediğine ulaşma telaşıyla, gerginlik içinde mi bekledin?
Gün sonunda ne beklediğimizden çok nasıl beklediğimizin önemli olduğunu kavrayabildin mi? Herhangi bir beklentiden bağımsız bir şekilde beklemeyi öğrenebildin mi?
Alışveriş: 2023’te alma-verme dengen nasıldı? Ne aldın? Ne verdin?
2023 yılında hayattan, çevrendeki insanlardan ne talep ettin? Peki, bu taleplerini alabildin mi? Aldıysan nasıl aldın? Aldıklarını nasıl kullandın? Alamadıysan neden alamadın? Halen almak istiyor musun?
Peki, 2024’te almayı başarabilmek için neyi daha farklı yapacaksın?
Hayatla, çevreyle alışverişi dengeli kurabilen insanların iç huzuru yerindedir. Alma ve/veya verme telaşında değildirler.
Sadece almak insanın ruhsal alanını kısıtlar. İç dünyası çöp evlere benzemeye başlar. Gerçekte ihtiyacı olmadığı halde “belki bir gün işe yarar” diye biriktirdiği bir sürü gereksiz malzeme yüzünden hareket edecek alan bulamamaya başlar. O yüzden kişinin gerçekten ihtiyacı olmayan şeyleri almaması ve artık ihtiyacı olmayan şeyleri vermesi gerekir. Bazen de sırf çevredekilerin ihtiyacı olduğu için vermek gerekir.
2023 yılında bu alma verme dengesini kurabildin mi? En az aldığın kadar verebildin mi? Alabilmek ve verebilmek birer beceridir. Bu yıl bu açıdan becerikli miydin?
Kime, ne verdin? Niye ona onu verdin? Ve nasıl verdin? Vermek sana nasıl hissettirdi? Verince eksildin mi, çoğaldın mı? Paylaşmak çoğalmaktır, bunu hissedebildin mi?
Kendi ihtiyaçların kadar çevrendekilerin, doğanın ihtiyaçlarını da gözetebildin mi? Kendine, çevrene, doğaya karşı nazik miydin? Bir karar verirken olabildiğince çok canlının yararını gözetebildin mi? Gücünü kullanırken gözettiğin sadece kendin veya yandaşların mıydı? Seninle aynı fikirde olmayanları, güç sahibi olmayanları, koruman-kollaman gereken varlıkları da gözetebildin mi?
Öğrenme: 2023’te ne öğrendin? Ne öğrettin?
Hayat eğer izin verirsek bize birçok deneyim öğretir. Sınırsız bir bilgi kaynağıdır. Üstelik gelen hiçbir öğrenciyi reddetmez. Herkese bir şeyler öğretmeye çalışır. Bir seferinde öğrenmeyene bir daha öğretmeye çalışır. Yine anlamayana döve döve öğretmeye çalışır. Bilge, sabırlı, ama zaman zaman sert, zaman zaman şefkatli bir öğretmendir.
2023’te hayat sana ne öğretmeye çalıştı? Öğretisini alabildin mi? Ne öğrendin?
Eğer bu soruların cevabını ararken zihnin 2023’te okuduğun kitaplara, aldığın kurslara gidiyorsa zihnini geri çağır ve doğru yerlere bakmasını sağla: sana 2023 yılında hayat hakkında en çok bilgiyi öğreten deneyimin hangisiydi? Örneğin; en büyük hayal kırıklığını hatırlamaya çalış. Çünkü hayal kırıklığı bir beklentimiz karşılanmadığı zaman ortaya çıkan bir duygudur ve beklentilerimizi ve/veya bunları karşılama yöntemlerimizi gözden geçirmemiz için bize kıymetli bir öğreti sunuyor olabilir. 2023’teki hayal kırıklıklarından neler öğrendin? Bu öğrendiklerini hayatına nasıl diktin veya nasıl dikmeyi planlıyorsun?
Öğrenmek yeni bilgilere kapını açmak demek. Bu, zaman zaman alışılmışın dışına çıkmayı, rutinleri değiştirmeyi, ezber bozmayı gerektirir. Belirsizlikleri kucaklamayı gerektirir. Korkularla yüzleşmek gerekebilir.
Yeni deneyimlere, bilgilere kapın açık mıydı? Güvenli alanın dışına çıkabildin mi? Peki o alanın dışına çıkınca ne gördün? Gördüklerin sende neler düşündürdü, seni nasıl hissettirdi? Yeni bir öğreti geldiyse bunu nasıl karşıladın? Kendine katabildin mi? Bu bilgi bir üst versiyonunu deneyimlemek açısından sana yardımcı olabilir mi?
Aynı alma verme ilişkisinde olduğu gibi hayatta öğrenmek kadar öğretmek de önemli bir deneyimdir. Hayatta her şey paylaştıkça çoğalır; bilgi de böyledir. 2023 yılında çevrendekilere ne öğrettin? Nasıl öğrettin? Bu bilgiyi onlar mı almak istediler, sen mi bu bilgiyi almaları gerektiğini düşündün? Sence bu bilgiyi aldılar mı? Almadılarsa neden almadılar? Halen almaları gerektiğini düşünüyorsan, bunu onlara daha farklı nasıl öğretebilirsin?
Yolculuk: 2023’te değer odaklı mı hedef odaklı mı yaşadın?
İnsan değerleriyle var olur ve hayatını sürdürür. Değerler bizi biz yapan, hayatımızda önem ve öncelik verdiğimiz konulardır. Başarı, aile, dostluk, sevgi, sağlık, etik, ahlak, vicdan gibi.
Hayat yolculuğunda bize teslim edilen otobüsü değerlerimiz doğrultusunda sürmek, kendimizi gerçekleştirmemiz açısından önemlidir. Seçimlerimizi değerlerimizi gerçekleştirmemize yardımcı olacak şekilde yapar, davranışlarımızı da bu değerlerimiz doğrultusunda şekillendirebilirsek iç huzura kavuşmamız daha olasıdır.
Oysa bazen hayatın koşuşturmacası içerisinde kaybolup otobüsümüzü değerlerimize göre sürmeyi unutup hedeflere yönelik yaşar hale gelebiliriz. Başarılarımızı aldığımız unvanlarla ve terfilerle ölçmeye, dostluklarımızı sosyal medyadaki beğenilme sayılarına göre değerlendirmeye, bize dayatılan etik ve ahlak kurallarını sorgulamadan giyinmeye başlayabiliriz.
Bu durum hayatı bir “yapılacaklar listesi” gibi yaşamamıza; yanına tik atılan her maddeden sonra “Eee, peki şimdi sırada ne var” deyip yeni bir hedefe doğru (üstelik o hedefi gerçekten isteyip istemediğini sorgulamadan) koşmaya başlamamıza neden olabilir. Otobüsü hedef odaklı sürmeye başladığımızda bir süre sonra kendimizi aslında hiç de istemediğimiz bir yerde bulabiliriz.
2023’teki yolculuğunu değerlerine odaklı bir şekilde yapabildin mi? Değerlerin doğrultusunda sürebildin mi otobüsünü? Seçimlerini yaparken değer odaklı mıydın, hedef odaklı mı? Belirlediğin hedefler değer odaklı bir yaşam sürmene aracı olacak hedefler miydi? Değerlerinle çelişen hedeflerin var mı? Bu çelişkiyi nasıl giderebilirsin? 2024’te otobüsü yine değerlerine yönlendirmek için neyi farklı yapman işe yarayabilir?
Değişim: 2023’te ruhsal topraklarına neler ektin?
Hiçbirimiz ruhsal anlamda durağan değiliz; sürekli yenileniyor ve değişiyoruz. Nasıl teknolojik aletler ilk çıktıkları şekilleriyle kalmıyor, sürekli bir üst versiyonları piyasaya sürülüyorsa, insanoğlu da sürekli bir değişim geçirip bir üst versiyonuna geçiyor. Bu geçiş, çoğunlukla eski versiyon güncel olanın ihtiyaçlarını karşılayamaz hale geldiğinde gerçekleşiyor. Bir üst versiyona geçerken eski versiyonun halen güncel için gerekli olan kısımları varsa onları olduğu gibi alıyoruz. Eski versiyonun revizyon gerektiren özelliklerini törpüleyerek yeni versiyonumuza katıyoruz. Bazı özelliklerimizi ise tamamen değiştirmemiz gerekiyor. Çünkü onlar güncel hayatta bizi zorlayan ve mutsuz eden özellikler oluyor.
Tüm bu değişim süreci elbette bir çırpıda olmuyor. Hele de insan ruhu gibi hantal bir yapıdan bahsediyorsak.
Bizler geçmiş öğretileri kolay unutmayan, eski olandan kolayca vazgeçemeyen, yeniliklere karşı özellikle başlangıçta temkinli yaklaşan ruhlara sahibiz. Bu, evrimsel açıdan bizleri avantajlı duruma soktuğu için böyledir: atalarımız tarafından geçmişte deneyimlenmiş, sınanmış ve tüm testlerden geçip bize aktarılmış olan bilgi daha güvenli olduğu için o bilgiye inanma eğilimindeyiz. İşte bu hantal ruhlarımız, çevresel şartlar değiştiği zaman bu değişime ayak uydurma konusunda hızlı bir tepki veremiyor. Ama değişimin kaçınılmaz olduğu durumlarda harekete geçip kendini yenileyebiliyor. Fakat bu değişim sürecini gerçekleştirebilmesi için öncelikli olarak ruhsal topraklarımıza bazı tohumlar ekmek gerekli.
2023’te ruhsal topraklarına neler ektin? Neden o tohumları ektin? Nasıl bir ürün almayı bekliyorsun? Ekinler büyüsün diye gerekli sulamayı, bakımı yaptın mı? Ne sıklıkta sulama yapman gerektiğini biliyor musun? Hasat zamanını kestirebiliyor musun? Peki ne zaman? Bu tohumlar büyünce yeni versiyonuna nasıl katkıda bulunacaklar? Geçmişte ekip büyüttüğün tohumlarla ilgili deneyimlerini bu tohumlar için kullanabilir misin?
Sorular… Sorular….
Socrates “Gerçek bilgi hiçbir şey bilmediğimizi bilmektir” demiştir.
Oysa hayatı boyunca öğrencilerine soru sorarak cevabı kendilerinin keşfetmelerine yardımcı olmuştur. Çünkü Socrates’e göre bir cevabı bulmak için gerekli akıl yürütme yöntemlerini öğrenmek, nihayetinde ulaşılan cevap kadar önemlidir. Yani varacağınız yer kadar, yapacağınız yolculuk da önemlidir.
Bu yazı zihinlerinizde 2023 yılına dair bir yolculuk yapmanıza yardımcı olmak amacıyla yazıldı. Umarım amacına ulaşmıştır.
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.
Bu yazı ilk kez 29 Aralık 2023’te yayımlanmıştır.
