Dünya nüfusu 8 milyara yakın, sosyal medya kullanıcılarının sayısı ise 5 milyara yaklaştı.1
Sosyal medya, geniş bir tanımla izah etmek gerekirse, hayatımızın birçok alanında kolaylıklar getiren elektronik iletişim ağı (internet) aracılığıyla erişim sağladığımız, şahıs veya kurumların; fotoğraf, video, haber, bilgi, öznel düşünce ve yorumları gibi birçok veriyi bu mecralar aracılığıyla diğer insanlara aktardığı ve anlık olarak dünyanın uzak köşelerindeki kişilere kadar ulaştırabildiği yeni nesil iletişim araçlarıdır.
Ülkelere göre kullanım oranları değişiklik gösterse de dünyada en çok tercih edilen ve global genelgeçerliliği daha yaygın olan sosyal medya ve mesajlaşma uygulamalarından bazıları Facebook, YouTube, WhatsApp, Instagram, WeChat, TikTok ve Twitter…
TÜİK’in 2022 Ağustos ayında yayınladığı rapora göre, Türkiye’de ise bireylerin en fazla kullandığı sosyal medya ve mesajlaşma uygulamalarından ilk üçü WhatsApp (%82,0), YouTube (%67,2) ve Instagram (%57,6). Kullanım oranları her yıl yayınlanan raporda artış gösteriyor.
Özellikle son yıllarda, sosyal medyanın insanlar üzerindeki olumsuz etkileri tartışılıyor, bu bağlamda yorumlar öne çıkıyor ancak genel durum pek de irdelenmiyor. Peki, sosyal medyanın pozitif yönleri hiç yok mu? Sosyal medyayı sadece olumsuzluklarıyla değerlendirmek ne kadar doğru?
Sosyal medya bir haber alma ve haberleşme mecrası
Sosyal medya günümüzde yalnızca insanların fotoğraflara bakarak, videoları izleyerek, anlık düşüncelerini insanlara bu kanallar aracılığıyla aktararak vakit geçirdikleri bir yer değil. En hızlı gelişmelere, son dakika haberlerine ve daha fazlasına bu mecralar sayesinde ulaşabiliyoruz artık.2
2023 Reuters Enstitüsü Dijital Haber Raporu’na göre, özellikle gençler, haberleri geleneksel medya yerine sosyal medya ve internetten almayı tercih ediyor, özellikle de sosyal medyadan… Her beş kişiden yalnızca biri habere ulaşmak için medya kurumlarının internet sayfalarına ya da uygulamalarına başvuruyor.
Devasa bir enformasyon alanı olan sosyal medyada çok fazla yanlış haber ve bilgilendirmelere, çarpıtmalara rastlasak da bunun önüne kuşkusuz geçilebileceği gerçeğini de unutmamak gerekir. Biraz araştırıldığı takdirde hızlı, doğru, güvenilir, teyit edilmeden bilgi geçilmeyen birçok sosyal medya kanallarını da bulmamız elbette mümkün…
Çağımızda sosyal medyanın haberleşme konusunda yadsınamaz derecede önemli olduğu gerçeğini göz ardı etmemiz mümkün değil. Yakın zamanda yaşadığımız Kahramanmaraş Depremi’nde yaşanılan ve enkazda mahsur kalan insanların sosyal medya aracılığıyla yardım talep ettiği ve arama kurtarma ekiplerinin de o bölgelere hızla ulaşarak depremzedelerimizi kurtardığı birçok canlı örneğe şahit olduk. Bu örneği en somut ve akılda kalıcı bir örnek olarak verebiliriz.
Sosyal medyanın etkisi bununla sınırlı değil elbette, çok geniş bir alanı kapsayan ve çok geniş bir kitleyi doğrudan etkileyen önemli bir boyutu daha var.
Sosyal medya bir geçim kapısı
Birçok insanın yaşamını idame ettirmek ve geçimini sağlamak için içerisinde bulunduğu bir dünya “sosyal medya”.
İnsanlar için yeni bir iş alanı oluşturan ve hatta tüm şirket ve kurumların olmazsa olmazı haline gelen sosyal medya bize yeni çağın kazandırdığı vazgeçilmez bir alışkanlık ve yönelim alanı oldu.
Butik dükkânların, esnafların, bir sokak fotoğrafçısının bile doğru zamanda doğru paylaşımlar yaparak büyümesine, kurumsallaşmasına, hatta şubeleşmesine bile olanak sağlayıp kazançlarını hiç düşünmedikleri kadar artıran bir reklam aracı haline geldi.
Uzun yıllar gazetelerde foto muhabiri olarak çalıştıktan sonra Instagram sayesinde ünü Türkiye sınırlarını aşan fotoğraf sanatçısı Mustafa Seven’i, fotoğrafa ilgi duyan çoğu kişinin tanıması muhtemel. Seven’in serüvenini kendi ağzından StoryBox YouTube kanalı aracılığıyla dinlemeniz ilham verici olabilir.
Ücretsiz bir şekilde pazarlama yapmak amaçlı sayfa oluşturulabilen bu mecralarda hobisini kazanca çeviren pek çok insan var. El işi, resim çizimleri, karikatürler, baskı tablolar, ağaç işleme zanaatına eli yatkın olanların yaptığı objeler, çeşitli aksesuarlar, kişiye özel hazırlanabilen ürünler vb. bu satışlara en çok konu olanların başında geliyor. Siz de ilgi alanınıza giren “hobi, takı-aksesuar, el yapımı, kişiye özel, ahşap oyma, organik ürün” gibi kelimeleri Instagram’da aratarak karşınıza çıkan pazarlamaya yönelik ilham verici sayfaları inceleyebilir, ya da şarkı söylemek, resim veya karikatür çizmek, fotoğraf/video çekmek gibi özgünlüğünüzle ön plana çıkabileceğiniz yeteneklerinizi sergileyerek ilk adımınızı atabilirsiniz.
Sosyal medyanın popüler mesleği: Influencer’lar
Herhangi bir yetenek veya uzmanlık alanıyla ön plana çıktıktan sonra hayatın dinamiklerine göre ilgiyi o doğrultuda güncelleyebilen influencer’lar, günümüzde reklamcılığı ve reklama bakış açısını değiştiren yeni bir akım haline geldiler. Bu mecralar hem onlar için büyük bir kazanç elde edebildikleri hem de kazandırdıkları yeni bir iş alanı oldu. Kimisi gezi videoları, kimisi yemek videoları ve bir kısmı da kendi konseptlerini oluşturarak ve bu konseptlerinde ürün veya hizmet reklamlarına yer vererek insanların tüketim kültürünü etkileme çabasıyla önemli paralar kazanmakta ve kazandırmaktalar.
Influencer’ların kazançları; takipçi sayıları, etkileşim oranları, ortalama izlenme süreleri nispetinde farklılıklar gösteriyor. Marketing Türkiye’nin Ocak 2023’te yayınladığı “yılın en başarılı influencer’ları” listesine göre YouTube’da “Noluya Ya ¿” kanalı rüzgarı eserken, TikTok’ta da yine bu kanalın sahibi Ceyda Kasabalı ortalama izleme süresiyle en üst sırada yer almakta.
Günümüzde sözünü ettiğimiz bu konuların nasıl bir ekonomik karşılığı olduğunu anlayabilmek için geçmiş verilere bakmak yardımcı olabilir. Örneğin 2016’da ABD influencer pazarlama endüstrisi 1,7 milyar dolar değerindeydi, 2021’de 13,8 milyar dolara yükseldi.3
Son yılların gözde mesleği: Sosyal medya yöneticisi
Sosyal medya yeni meslek gruplarının doğmasında veya bazı mesleklerin gelişiminde büyük bir pay sahibi oldu.
En küçüğünden en büyüğüne kurumların, şirketlerin sosyal medya görünürlüğünü çok önemsediği bir çağdayız. Bu nedenle de günümüzün en gözde mesleklerinden biri artık sosyal medya yöneticiliği.
Dijital medya ajanslarında (reklam ajanslarında) çalışan, geçimini buralarda sağlayan binlerce insan var. Dijital pazarlama uzmanları, sosyal medya yöneticileri, içerik editörleri, grafik tasarımcılar, video grafikerler, müşteri yöneticileri, yazılımcılar bunlardan bir kısmını oluşturuyor.
Özellikle iletişim fakültesi mezunlarının aktif olarak rol aldığı ve mesleklerini büyük oranda bu mecraların yönetilmesi aracılığıyla sürdürdüğü, “sosyal medyayı kullanmayı bilmeyen iletişim mezunu mu olur?” noktasına getirdiği yeni bir denklemin içerisindeyiz.
İşte tam da burada önemli bir parantez açmamız gerekiyor. İletişim fakültelerinin müfredatlarında “sosyal medya eğitimleri” güncel gelişmelere oranla çok yetersiz kalıyor. Hâlbuki fakülteyi bitiren gençler, bölümleriyle alakalı bir iş sahibi olmak istediklerinde, ister özel sektörde ister kamu kurumunda, sosyal medyayı kullanmaları kendilerinden talep ediliyor ve edilmeye devam edilecek. Bu nedenle iletişim fakültelerinin sosyal medya konusuna daha çok eğilmeleri, günceli yakalamaları, öğrencilerinin sosyal medya bilgisini artırması ve iş hayatında geleceğini kolaylaştırması gerekiyor.
Artık şirketlerin kendini tanıtabileceği, insanlara daha hızlı ulaşabileceği, reklamını yapabileceği, müşteri veya halkla ilişkilerini sürdürebileceği koca bir dünya sosyal medya. Sadece şirketlerin değil tabii ki, özel kurum ve kamu kurumlarının da aynı şekilde insanlara neler yaptığını gösterebileceği, daha kolay ispatlayabileceği ve anlık haberdar edebileceği sosyal medya, onların da artık vazgeçilmezi haline geldi. Oyuncusundan iş insanına, devlet adamlarından çiftçisine pek çok kişi için insanlara kendilerini anlatabilmenin yolu buralardan geçiyor artık.
Sosyal medya bizi nereye götürür?
Daha çok olumsuz yönünden bahsedilen, zaman zaman sınırlamalar getirilen ve sürekli eleştiri konusu olan sosyal medyayı bu hale getiren aslında bizleriz. Suçu kendimizde aramak yerine sosyal medyaya atarak aklanma çabası içerisine girişimiz, bizlerin suçsuz olduğu anlamına gelmiyor maalesef. Sosyal medyayı olumlu yönlerini öne çıkararak kullanacak olan bizleriz. Yalan yanlış haberlerle insanları kandırarak, iftiralar savurarak, hakaret mecrası haline getirerek kötüleştirecek olan ise yine bizleriz.
Doğru ve yararlı şekilde kullanılmayan her şey kötülüğe doğru yol almanın önünü açar. Nasıl bıçak yiyecekleri kesmemiz ve ufalamamız için çok yararlı bir alet olarak karşımıza çıkıyorsa da bir şeye zarar vermek için kullanıldığında bir suç unsuru olma özelliğini ve bir kötülük için de kullanılabildiğini unutmamak gerekir. Herhangi bir şeyin iyi tarafını yahut kötü tarafını kullanmak biz insanlığın elinde. Tabii ki birçok şeyde olduğu gibi her koşulda bu mecrayı kötü amaçlı kullananlar, insanlara zarar vermeye çalışanlar olacaktır. Bu konu devletin, yasaların ve güvenlik güçlerinin meselesidir.
Hâlihazırda pek çok devlet sosyal medya paylaşımlarını düzenlemek için çeşitli yasalarla sınırlamalar getirmiş durumda.4 Suistimal eden, insanlara zarar veren, her kime olursa olsun ağza alınmayacak hakaretler savuranlara elbette gerekli işlemlerin ivedilikle yapılması, yaptırımların uygulanması bu mecraları daha güvenilir bir hale getirecektir.
Sosyal medya iyiye kullanıldığında birçok yararı beraberinde getirecektir. İnsanların büyük bir kısmına iş, kazanç kapısı olacak ve belki daha da büyüyerek olmaya devam edecektir. Bir kısmının kendisini ifade edebileceği, yeteneklerini bu kanallar aracılığıyla insanlara göstererek kendini tanıtabileceği, itibarını artıracağı bir yer olacak. Ve belki de (bir daha böyle acıların yaşanmaması ümidiyle) en önemlisi birilerinin de canını kurtarmaya dahi sebep olacaktır.
Sözün özü, sosyal medya hayatımızın ayrılmaz bir parçası olmakla kalmayıp yaşamımızın kalbine yerleşmek üzere olan bir dünya. Fakat bundan belki 20-30 yıl sonra günümüzdeki bu sosyal medya kullanım oranları bile çok düşük oranlar olarak anılacak ve yeni oranların/istatistiklerin ne kadar uç noktalara ulaştığını göreceğiz. Hem artan dünya nüfusu hem de jenerasyonların değişmesinin etkisiyle daha büyük değişimlerin yaşanacağına şahit olacağız. Sosyal medyayı domine edebilen, özgün ve güncel kalabilen kişi, kurum veya şirketler varlığını sürdürebilecek, daha da büyüyebilecek ve tarihin sayfalarında kendi izlerini hep sürdürebilecekleri bir konumda olacaklar.
KAYNAKÇA:
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.
Bu yazı ilk kez 22 Haziran 2023’te yayımlanmıştır.
- https://www.statista.com/statistics/617136/digital-population-worldwide/
- https://teyit.org/teyitpedia/2023-reuters-enstitusu-dijital-haber-raporu-haberden-kacinma-davranisi-yukseliyor
- https://fikirturu.com/insan/influencer-anneler-ve-cocuklari/
- https://www.dha.com.tr/ekonomi/arastirma-27-ulke-2022de-sosyal-medya-kisitlamalarini-artirdi-2167047
