İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarını destekleyen ABD’ye karşı dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Türkiye’de de bir tepki gelişti.
Bu tepkilerin içinde ABD ürünlerini ve sermayesini boykot etmek de var. Bu boykot yalnızca ürünleri değil, kredi kartı ödeme sistemlerini de kapsamaya başladı.
Zira, İsrail’i destekleyen firmalara karşı boykot yapan insanlar yerli üretim mallarını satın alsa bile ödeme yaptıkları kredi kartı veya banka kartının kullandığı sistem Mastercard, Visa, American Express veya Unionpay olunca bu alışveriş hacminin bir kısmı her hâlükârda yurt dışı sermayeye kart veya sistem kullanım ücreti olarak ödeniyor.
Bu ödeme sistemlerine alternatif aranınca, 2016 yılında geliştirilen ancak yeterince bilinmediği için yaygınlaşmayan TROY kart gündeme geldi.
TROY karta olan teveccüh bir halk hareketi niteliğinde ve tabandan tavana yükselen bir hareket.
Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre 2023 yılı Ekim ayında Türkiye’de TROY kartın kullanım hacmi bir önceki aya göre yüzde 57 oranında arttı ve 47,9 milyar TL’ye çıktı. Kullanıcı sayısı ise 19 milyona ulaştı. Kasım ayında da kullanım hacminde büyük bir artış olduğu tahmin ediliyor, ancak henüz Kasım ayı verileri açıklanmadı.
TROY kart hakkında yanlış bilinenler
2016 yılında Türkiye’deki kamu bankaları ve özel bankalar Türkiye’nin Ödeme Yöntemi’nin kısaltması olarak TROY adı verilen bir sistem geliştirdi. TROY ile Türkiye’deki tüm ATM, pos cihazları ve internetten alışveriş yapmak mümkün. Türkiye’de şu an 28 banka ve 20 ödeme kuruluşunda TROY kartını alınabiliyor.
Hamas’ın İsrail’e 7 Ekim’deki saldırısı ve akabinde İsrail’in Gazze’ye yönelik yoğun saldırıları sonrasında bir anda yıldızı parlayan TROY kartla ilgili olarak bir miktar bilgi kirliliği de var.
Örneğin, bu kartın sadece yurt içinde kullanıldığı, ancak yurt dışı harcamalarda kullanılamayacağı yönünde bir yanlış bilgi var. Oysa arka yüzünde Discover, Dinners Club ve Pulse gibi ödeme sistemleri logosu olan TROY kartlar yurt dışı alışverişlerde de kullanılabiliyor. TROY yurt dışından birlikte çalıştığı kuruluş sayısını artırdıkça kullanım ağı da genişleyecek.
TROY kartla ilgili bir diğer eksik bilgi ise kullanım sonucunda alışveriş hacminin belli bir yüzdesinin Discover, Dinners Club ve Pulse gibi yine Amerikan menşeli kuruluşlara verilecek olması. Bu bilgi kısmen yanlış, çünkü TROY kartı yurt içinde kullanırsanız yurt dışı şirketlere hiçbir şekilde sizin kullanımınız sonucu herhangi bir yüzdelik pay akmayacak. Sadece yurt dışı kullanımlarda anlaşmalı olan kurumlar da bir pay alacak.
Bu payın ne kadar yüksek olacağını hesaplamak çok kolay değil, çünkü bankaların kendi aralarında yaptıkları anlaşmalara göre değişiyor. Ama yurtdışına bir kuruş kullanım ücreti bile göndermek istemeyen Türk vatandaşlarının içini rahat ettirecek olan bilgi şu: TROY kartı yurt içinde kullandığınızda yurt dışındaki herhangi bir firmaya, hele de bir Amerikan firmasına paranız gitmiyor.
Türkiye her yıl Mastercard ve Visa’ya ne kadar ücret ödüyor?
2021 yılında Türkiye’de yapılan kartlı alışverişlerin yüzde 98’i Mastercard ve Visa ile yapıldı.
Bu alışverişlerin her biri için bu kurumlar ve bankalar arasındaki anlaşmaya bağlı olan bir oran komisyon olarak ödendi. Bu oran ilk bakışta küçük bir miktar gibi görünüyor, ancak dünyada yapılan trilyon dolarlık toplam yıllık alışverişler sonucunda Mastercard ve Visa gibi firmalar bu işten çok büyük bir kâr elde ediyor ama bu kârın hesabını yapmak çok zor.
Zira hangi işlemden hangi oranın bu firmalara gittiği konusunda net bir rakam yok, bankalar arası anlaşmalara ve hatta işletme çeşidine göre oranlar değişiyor.
Mastercard veya Visa kendi raporlarında hangi ülkeden ne kadar para kazandıklarını açıklamadıkları sürece de bu miktarı tam olarak bilmek mümkün değil.
TROY karta geçiş Türkiye’ye neler kazandırır?
Garanti BBVA Ödeme Sistemleri (GÖSAŞ), Bankalararası Kart Merkezi (BKM) ve MasterCard verileri üzerinden hazırlanan Türkiye’de Kartlı Ödemeler 2022 araştırma raporuna göre, Türkiye’de 2022 yılında yapılan alışverişlerin yüzde 42’si kartla ödenmiş.
Her bir alışverişi yalnızca ödeme olarak düşünmemek gerek. Bütün bu alışverişler aslında birer veri. Kart kullananların harcama eğilimleri, nerede ne yedikleri, hangi saatte ne yaptıkları bilgisini de içeriyor.
Elde edilen bu büyük veriden pek çok analiz yapılarak reklam stratejisi belirlemek ve ürün geliştirmek mümkün. Bir ülke hakkında elde edilen bu tür bir bilginin parasal değeri ölçülemez, ancak şu bir gerçek: bu veriler, ödeme sistemi sağlayıcıları için alışverişlerden kazandıkları komisyonlardan çok daha kıymetli ve pahalı.
BKM (Bankalararası Kart Merkezi) verilerine göre Türkiye’de kredi kartı sayısı her geçen gün artıyor. 2022 yılında 99,4 milyon olan kredi kartı sayısı, 2023 yılının 3. çeyreğinde 112,6 milyona ulaştı. Banka kartı sayısı ise 2022 yılında 168,8 milyon iken 2023 yılının 3. çeyreğinde 184,4 milyon oldu. Aynı şekilde ön ödemeli kart sayısında da bir artış var. Her bir kartın Mastercard, Visa, American Express, Unionpay gibi uluslararası bir sistem veya alternatif olarak TROY gibi yerli ödeme sistemini kullandığını düşünürsek ödeme sistem sağlayıcısı şirketlere ödenen komisyon miktarının ülke içinde kalması veya dışarı çıkmasının Türkiye açısından ne anlam ifade ettiği çok iyi anlaşılır.
Türkiye’de Kartlı Ödemeler 2022 araştırma sonuçlarına göre 2022 yılında Türkiye’de kartla ödeme yapılan alışveriş hacmi yaklaşık 3,7 trilyon TL, bu hacim içinde sadece kredi kartları ile yapılan alışveriş ise 2,9 trilyon TL tutarında. Banka kartı ve kredi kartlarının ödeme sistemi sağlayıcısı olan Mastercard ve Visa’ya ödenen komisyon miktarı banka, işyeri/satıcı ve sistem sağlayıcı arasındaki anlaşmaya bağlı olarak değişiyor. Bu nedenle Türkiye’den yurt dışına her yıl ödenen toplam komisyon ve kart ücretini tam olarak hesaplamak zor.
Ancak yayınlanan raporlara göre sadece işlem ücretleri, kredi kartı harcamalarının yaklaşık yüzde 0,13 ila 0,17’sini oluşturuyor.[1] Yani 2022 yılında Türkiye’den -en minimal hesapla- 3,77 milyar TL (2022 döviz kuruyla 198 milyon dolar) tutarında işlem ücreti ödemesi Mastercard ve Visa’ya gitmiş.
TROY ödeme sistemine geçilmesiyle bu tutar Türkiye içinde kalacak. Türkiye’nin cari açığının 2022’de 48,8 milyar dolar olduğunu düşünürsek, yurt dışına ödenen kredi kartı kaynaklı ödemelerin işlem ücreti Türkiye’nin 2022 yılındaki cari açığının yüzde 0,4’üne tekabül ediyor diyebiliriz. Ancak bunun olabilecek en minimum hesap olduğunu unutmamak gerek, çünkü yüzde 0,13’e ilaveten kartlı ödeme sistem sağlayıcılarına ödenen pek çok değişken ve sabit ücret söz konusu.
Piyasanın büyük oyuncuları
Geçtiğimiz yıllarda Rusya ve Çin kendi ödeme sistemleri olan Mir ve Unionpay’i kullanmaya başladı. Çin’in ödeme sistemi olan Unionpay başlangıçta yerel bir marka olarak ortaya çıktı, ancak Çin’in dünya ticaretindeki önemine binaen küresel markalar arasına katıldı ve kısa bir sürede hızla büyüyerek küresel pastadan büyük bir pay almaya başladı. 2022 yılında kart piyasasının yüzde 38,7’sini Visa, yüzde 24’ünü Mastercard elinde bulundururken Unionpay’in payı yüzde 34,1’e ulaştı.[2]
Çin’de yerel olarak ortaya çıkıp zamanla global hale gelen Unionpay gibi, Türkiye’nin TROY kartı da başlangıçta Türkiye içinde ve daha sonra Türk Devletleri Teşkilatı içinde yaygınlaşma potansiyeline sahip. Azerbaycan başta olmak üzere, Türki cumhuriyetlerde bu ödeme sisteminin yaygınlaşması bu ülkeler arasındaki birliği perçinler ve her yıl ABD’deki başlıca 2 firmaya ödenen komisyonlar Türkiye sınırları içinde kalır ve milli projeler için sarf edilebilir.
Türkiye’de banka kartı, kredi kartı ve ön ödemeli kart olarak yaygınlaşan TROY’un 2016 yılından bu yana çok az tanıtımı ve reklamı yapıldı. Son günlerde tabandan yükselen bir hareket olarak gelişen TROY’a geçişler bir halk hareketi niteliği taşıyor. Bu noktada TROY çok büyük bir büyüme avantajına sahip. Şu an Türkiye’de büyük kitleler mevcut kredi ve banka kartlarını bir an önce TROY ile değiştirmek için çaba sarf ediyor. TROY kartın tam olarak yıldızının parladığı bir zamandayız.
İsrail karşıtı boykot hareketlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkan bu dalga, kart kullanım ücreti ve komisyon olarak Türkiye’den yurt dışına giden büyük bir miktar paranın ülke içinde kalmasını sağlayacak. Ancak TROY’un kendisine olan bu teveccühe layık olmak için ete kemiğe bürünen bir kişilik olarak halkın karşısına çıkması ve kendisine olan bu talebi yönetmesi gerekiyor.
2023 Ekim ayında tam bir sessizliğe bürünen TROY’un Kasım ayında birkaç yeni reklam ile görünürlüğünü artırmaya başlamasını iyiye işaret olarak yorumlayabiliriz. Ayrıca, TROY’un artan talebe cevap verecek şekilde altyapısını geliştirmesi ve kendisinden çok şey uman Türk halkını hayal kırıklığına uğratmaması gerekiyor.
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.
Bu yazı ilk kez 27 Aralık 2023’te yayımlanmıştır.
[1] https://squareup.com/ca/en/townsquare/credit-card-processing-fees-and-rates
[2] https://www.statista.com/statistics/278970/share-of-purchase-transactions-on-global-credit-cards/
