Nereden bakarsanız kötü bir yılı geride bırakıyoruz. Tüm dünya güvenlik endişelerine gark oldu: Enerji güvenliği, gıda güvenliği, finansal güvenlik ve elbette askerî güvenlikten başka bir şey konuşmaz olduk. Bu ortamda kimsenin birtakım yüksek egolu, kerameti kendinden menkul kişilerin eksantrik davranışlarıyla uğraşası yok. Hepsi birer birer yitip gidiyor zaten…
Experience dergisinin Genel Yayın Yönetmeni Joanna Weiss, Politico için kaleme aldığı yazıda, ABD özelinde, ama dünyanın da çok iyi tanıdığı birtakım narsist kişilerin 2022’de başına gelenleri derledi.
Yazıdan öne çıkan bazı bölümleri aktarıyoruz:
“Narsistler uzunca bir süre hiç fena götürmediler. Son 10 yılda arsız bir böbürlenme ve kendine güvenen bir çekiciliğin karışımı bazı insanlara olağanüstü hizmet etti. Girişim sermayesi bunlara para akıttı, Forbes’e kapak oldular, sosyal medya süper starları haline geldiler. İş konferanslarında konuşmacı oldular, yeni plutokrat seçkinler arasına girdiler ve hatta bir vakada ABD başkanı bile oldular. Elon Musk, dolandırıcılık ve kara para aklamakla suçlanan kripto para borsası FTX’in kurucusu ve eski üst yöneticisi Sam Bankman-Fried, yeni sahne adı Ye olan Kanye West, gelecek vaat eden bir sağlık teknolojisi şirketi kurduktan sonra yatırımcılarını dolandırmaktan hüküm giyen Elizabeth Holmes, İngiltere Kraliyet ailesinden Prens Harry ile evli olan Meghan Markle ve ABD’nin önceki başkanı Donald Trump: Hepsi para birimi olarak ilgiyi ve yakıt olarak egoyu kullandılar ve bir süre için arzuladıkları şeyle ödüllendirildiler: Kendini seven bu insanları çekici bulduk.
En âşık biziz, en sosyal biziz, en mağdur da biziz
Şu sıralar Netflix’te gösterilen, yapımcılığını Sussex Dükü ve Düşesi’nin üstlendiği ve Kaliforniya’daki malikanelerinde çekilen belgesel dizisi “Harry ile Meghan”ın, “Kimse bizden daha âşık olamaz, kimse bizden daha fazla toplumsal bilinç sahibi olamaz, kimse bizden daha fazla mağdur olamaz” şeklinde izahlarıyla birlikte, belgeselin beşinci ile altıncı saatleri arasında bir yerde çifte yönelik sempatim öfkeye dönmeye ve egonun bir sınırı olduğunu düşünmeye başladım.
2022, narsistlerle olan aşk ilişkimizin azalmaya başladığı yıl olabilir. Birçoğu bu yıl servetlerinde düşüş, gözden düşme veya yeni keşfedilen kamu şüpheciliği ile karşı karşıya geldi. Çoğu halkın gözünde uzun süre iyi karşılanacak gibi görünüyordu. İşte bu nokta, sıkıcı, tanınmış kişilerin değişmesi gerektiğini düşündüğüm noktaydı. Ama egoistler bu değişimi kendi kendilerine yaptılar.
Ripon Koleji’nde siyaset bilimi profesörü olan ve başkanların narsistik derecesi hakkında bir çalışma yapan John P. Harden, “Bence şu anda insanlar bundan bıktı,” dedi.
Harden’ın teorisi, egonun tarihe yön verebileceği üzerine… Ona göre uluslararası çatışmalarda, narsist bir başkan büyük ihtimalle saygısızlığı dert edip, danışmanları veya müttefikleri görmezden gelerek rakiplerini tehdit edecek ve tek taraflı hareket edecektir.
Görkemli narsisler kendilerini bitiriyor
Narsisizm klinik bir teşhis olabilir, ama sosyal bilimciler bunu bir kişilik özelliği olarak tanımlıyor. Narsisizm geniş bir yelpazede ortaya çıkıyor: Hepimiz bir dereceye kadar kendini severiz, bu muhtemelen Facebook ve Instagram’daki davranışlarımızı açıklıyor. Bir de Harden’in “Görkemli narsistler” dedikleri var. Bu “ilgi domuzları” yaptıkları işte en iyi olduklarına inanırlar. Egolarını korumak ve savunmak için büyük çaba sarf ederler. Eşsiz olmaya ve kendilerini enerjik bir şekilde tanıtmaya çalışırlar.
Harry ile Meghan’ın kamuoyu önünde yaşamlarını yönetme biçimi de özetle böyleydi. İngiliz kraliyet ailesinin bedbaht yaşamından kaçıp yarattıkları dramı muazzam şekilde nakde çevirdiler. 2020’de Netflix ile 100 milyon dolarlık bir anlaşma imzaladılar. 2021’de Oprah’a çok seyredilen bir röportajla girdiler ve Spare dergisi ile “Harry’nin her şeyi anlatacağı” bir anı kitabı için iddiaya göre 20 milyon dolarlık anlaşma imzaladılar.
Halen gösterimdeki dizileri yüksek rating alırken, belgeselle ilgili medyada çıkan yazılarda patlama yaşandı. Dizinin bazı bölümleri acı vericiydi: İngiliz bulvar basınına yukarıdan ve yakından bakış atılan bir bölüm, Harry’nin annesi Diana’nın paparazziler tarafından takip edildiği yürek burkan görüntüleriyle tamamlandı. Ancak bu meşru şikâyetler, Meghan’ın kraliyet ailesinden ayrılmadan önce çektirdiği pohpohlayıcı fotoğraf ve video koleksiyonu arasında sıkışmış durumda. Onlara sempati duyan eleştirmenler bile burada gösterişin ötesinde çok az yeni şey olduğundan şikâyet ettiler. The Guardian’da Marina Hyde, çifti “hikâyelerini tanıştıkları herkese anlatmaya mahkum, televizyon sözleşmesi olan bir çift eski denizciye” benzetti.
Adı gibi kendisi de küçüldü
Dük ve düşesin halkın bakışlarına bağımlılığı yorucu görünse de iyi niyetli. Ama bir narsistin sürekli gözbebekleri ve beğeni arayışı çok daha tehlikeli olabilir. En kötüsü için Ye’ye bakın. Sürekli ilgi ihtiyacı ödül törenlerindeki patlamalardan “Beyaz Hayatlar Önemlidir” tişörtleri giymeye ve çeşitli platformlarda antisemitik yorumlar yapmaya evrilen Ye, bu süreçte kaybeden oldu. Yüksek kazançlı Adidas anlaşmasını ve halkın iyi niyetinden geri kalanı yitirdi.
Diğer nasihat veren öyküler için kendi etraflarında mitler yaratarak yatırımcıları kazanan Elizabeth Holmes ve Sam Bankman-Fried’e bakın: Bu genç dâhiler, şüphecilerden ve uzmanlardan daha akıllıydı. Holmes, kan testi şirketi Theranos aracılığıyla tıbbı değiştirecekti; Bankman-Fried kripto parasıyla finans ve hayırseverliği alt üst edecekti.
Ne kadar çok övgü alırlarsa, düşüş o kadar dramatik oluyor. Bankman-Fried, türlü saadet zincirleri yürütüyor gibi görünüyordu, dolandırıcılık ve kara para aklamayla suçlandı. Teknolojisinin işe yaramadığı gerçeğini yatırımcılardan ve tüketicilerden saklayan Holmes ise, 2022’de dolandırıcılıktan hüküm giydi ve 11 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Musk’ın en pahalı harcaması: Ego tatmini
Yatırımcılar muhtemelen yakın zamanda dünyanın en zengin adamı unvanını yitiren Musk’a da benzer sorular soruyorlar. Musk her zaman değişken bir halk figürü olmuştur, ancak SpaceX ve Tesla’nın idaresi ona ‘her şeye gücü yeter’ havası verdi. Ardından, Twitter’ın kontrolünü ele geçirdi. Ama çalışanları işten atarak, kavga çıkararak kendi markasına ve işletmelerine zarar verdi. Kullanıcıları hızla azalan Twitter kan kaybediyor. Tesla hisseleri Aralık ayında yaklaşık yüzde 30 değer yitirdi.
Simgesel rol modeli olan Musk, halkın kum torbasına döndü. Ancak Harden, sürekli olarak çıtayı yükseltme ihtiyacının, kendine zarar verse bile daha fazla ilgi aramanın narsistin doğasının bir parçası olduğunu söylüyor ve “Bu insanlar bu hiperaktiviteye, sürekli bir şeyler yapma ihtiyacına sahipler … bu şişirilmiş bir öz algıdır” diyor. Dikkatleri üzerlerine çekerler, dikkatler azalınca tekrar yapmaya çalışırlar.
Trump’ın seçim tesellisi filli NFT
Belki de bu durum bu yıl eski Başkan Donald Trump’ın başına gelenleri açıklıyordur. Trump bu yıl, 6 Ocak 2020’deki Kongre baskını nedeniyle kongre soruşturma komitesi duruşmalarına, New York Başsavcısının şirketi hakkındaki şikâyetine ve Adalet Bakanlığı’nın Trump ailesinin Florida eyaletinde Mar-a-Lago adı verilen malikânesine baskınına tanık oldu. Ancak Trump açısından, seçtiği adayların neredeyse tamamının başarısız olduğu ve kalıcı bir siyasi lider olma iddiasını kaybettiği ara seçimlerden daha kötü bir şey yoktu.
Trump artık yenilmez değil. Formaliteden müttefiklerinin sonunda onu görmezden gelmek için nedenleri var. Ve Trump için görmezden gelinmekten daha kötü bir şey yok.
Washington Post kısa bir süre önce Florida’da, istediği zaman toplayabileceği bir basın grubu olmadığı için çok mutsuz olduğunu bildirdi. Aralık ayında Truth Social’da, bir dizi Trump markalı NFT duyuruldu. NFT’de Trump mavi bir file biniyor, etrafı uçan altın külçelerle çevrili, gözlerinden lazerler çıkan bir süper kahraman kıyafeti giyiyor.
Müttefikleri bile onunla alay etti, ama ister bağlılıktan ister meraktan ister bir gün tuhaf koleksiyoncu öğeleri olacakları öngörüsünden kaynaklansın 45 bin adedi bir günden daha kısa sürede satıldı.
Sürgünde, bazen hapiste bile sahneyi bırakmak narsistlerin doğasında yok. Dikkat çekmek istediklerinde yaratıcı olurlar.
Oltaya takılıp takılmayacağını karar verecek olan halktır. Harden siyasi alanda döngüler gördü: Özellikle narsist bir başkanın kamuoyu önünde yorulmasının ardından, seçmenler yeni liderleri daha alçakgönüllülük ve itidal ile seçiyor. Nixon’ın istifasıyla ABD Başkanlık koltuğuna önce Gerald Ford, ardından patolojik olarak alçakgönüllü Jimmy Carter oturdu.
İnsanların Meghan ile Harry’nin bir sonraki kitabını alıp almayacağını veya iş dünyasının bir sonraki harika çocuğuna tapmaktan da kaçınıp kaçınmayacağını 2023’te göreceğiz. Ancak en azından sabrımızın tükendiğine dair işaretler var. Geçen hafta Musk, Twitter kullanıcılarına CEO görevini bırakıp bırakmamasını sorduğu bir anket yayınladı. Kullanıcıların yüzde 57,5’i “evet” oyu kullandı. Birileri, en azından bir sonraki çekici narsist ortaya çıkana kadar sükûnet istiyor.”
Bu yazı ilk kez 29 Aralık 2022’de yayımlanmıştır.
